فلج اندام چیست و به چه معناست ؟

فلج به طور کلی به معنی ناتوانی در حرکت یا فلج عضلانی است. این ناتوانی میتواند گاهی دائمی و گاهی موقت باشد. دلیل ایجاد فلج آسیب دیدن ناحیه مورد نظر نیست، بلکه آسیب در عصب، باعث فلج شدن ناحیه مورد نظر می‌شود.دلیل اصلی فلج شدن را می‌توان در موارد زیر یافت :

• ممکن است مغز آسیب دیده باشد و نتواند به قسمتی از بدن سیگنال ها را ارسال کند.
• مغز احساسات را از قسمت‌های مختلف بدن دریافت می‌کند، اما ممکن است نخاع آسیب دیده باشد و در این صورت انتقال پیام های عصبی امکان‌پذیر نیست .
• برخی موارد آسیب به نخاع به شکلی است که امکان ارسال و دریافت سیگنال از بین رفته و وجود ندارد.
• نخاع سیستم اطمینان مغز است، اگر این سیستم کار نکند امکان ارسال و دریافت پیام عصبی از بین می‌رود. آسیب به نخاع می‌تواند در اثر اتفاقاتی مانند ضربه، تصادف و بیماری رخ دهد.

در موارد کمی آسیب به اندام باعث انواع فلج اندام می‌شود. به عنوان مثال کسانی که بیماری دیابت دارند، دیابت روی اعصاب اندام آنها تاثیر می‌گذارد و مثلا مشکلاتی در حرکت پای آنها به وجود می‌آید و مشکل پا در این افراد به شکل یک حرکت پرزحمت اتفاق می‌افتد.

فلج اندام چگونه اتفاق می‌افتد؟

انواع فلج اندام وجود دارند که ممکن است برای هریک از آنها دلایل مختلفی وجود داشته باشد. اما در مجموع آسیب‌های نخاعی که ناشی از تصادف، زمین خوردن، آسیب‌های حین حرکات ورزشی و آسیبی که حین دعوا و خشونت به وجود می‌آید، می‌تواند علت های فلج اندام باشند.

دلایل دیگر بروز انواع فلج اندام به شرح زیر است:

• بیماری ALS یا لوگریگ یا همان اسکروز جانبی آمیوتروفیک
• آسیب مغزی تروماتیک یا TBI
• بیماری فلج مغزی
• لوکودیستروفی و اتاکسی فردریش که جزء اختلالات ارثی هستند
• بیماری‌های لایم، سندروم فلج اطفال و امثال این بیماری‌های باکتریایی و ویروسی
• سندروم گلین باره و سایر انواع بیماری‌های خود ایمنی
• اسکلروز چندگانه
• دیستروفی عضلانی
• سکته مغزی
• تومور های ستون فقرات

شدت فلجی که هر یک از این انواع دلایل ایجاد می‌کنند، متفاوت است و فرد بنابر پیشینه‌ای که در بیماری‌های دیگر دارد، می‌تواند نسبت به فرد دیگری نوع متفاوتی از فلج شدن را تجربه کند.

انواع فلج اندام چیست؟

از آنجایی که راه‌های متفاوتی برای آسیب دیدن مغز و نخاع وجود دارد، بدن هم انواع مختلفی از فلج شدن را تجربه می‌کند. پزشکان می توانند فلج را به روش های مختلفی طبقه بندی کنند:

• محل آسیب : فلج موضعی تنها یک قسمت از بدن شما مانند صورت یا دست شما را تحت تاثیر قرار می دهد.
• شدت : اگر فلج نسبی دارید، بر عضلات قسمت‌های آسیب‌دیده بدن کنترل خواهید داشت. اگر فلج کامل داشته باشید، هیچ کنترلی روی ماهیچه های ناحیه آسیب دیده نخواهید داشت.
• مدت زمان : فلج شما ممکن است موقتی باشد. به عنوان مثال، فلج بل وضعیتی است که می تواند باعث فلج موقت صورت شما شود. سکته مغزی همچنین می تواند به طور موقت یک طرف بدن شما را فلج کند. با گذشت زمان و درمان، ممکن است تا حدودی یا تمام احساس و هماهنگی خود را به دست آورید.در موارد دیگر، فلج شما ممکن است دائمی باشد.
• شل یا اسپاستیک : فلج شل باعث کوچک شدن و شل شدن عضلات شما می شود. منجر به ضعف عضلانی می شود. فلج اسپاستیک شامل عضلات سفت و سفت می شود. می تواند باعث انقباض غیرقابل کنترل عضلات یا اسپاسم شود.
• فلج عمومی :گروهی از شرایطی است که چندین قسمت بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.

در مجموع ۴ نوع فلج کلی وجود دارد:

• کوادری پلژی: چهارگانه دست‌ها و پاها یا فلج چهار اندام
• پاراپلژی: فلج اندام تحتانی یا از کمر به پایین
• مونوپلژی: فلج فقط در یک اندام از بدن
• همی پلژی: فلج شدن کامل یک طرف از بدن

فلج مونوپلژی

مونوپلژی از انواع فلج اندام است که در یک اندام اتفاق می‌افتد و فلج کامل اندام نیست. این نوع فلج هیچ تاثیری بر سایر اندام‌ها ندارد و فردی که به این نوع فلج مبتلا می‌شود، اختیار سایر اندام‌های خود را دارد.

دلیل اصلی ایجاد مونوپلژی، فلج مغزی است. اما علت‌های دیگری نیز برای بروز این نوع بیماری فلج اندام وجود دارد.فلج نخاعی، سکته مغزی، تومور مغزی و دیگر انواع صدمات مغزی از دلایل این نوع فلج شدن است. همچنین آسیب رسیدن به عصب‌ها در اثر بیماری، جراحات و آسیب رسیدن به نورون‌های حرکتی موجب مونوپلژی می‌شود.برخی مواقع فلج یک عضو مشخص به صورت موقت اتفاق می‌افتد. اغلب اوقات با فیزیوتراپی توان عضو مورد نظر بازیابی می‌شود.

فلج همی پلژی

این نوع فلج، نیمی از بدن را درگیر می‌کند یعنی فلج پا و دست فلج رخ می‌دهد. در شروع همی پلژی، فرد ابتدا احساس سوزن سوزن شدن در دست و پا دارد و بعد از آن عضلات کم کم ضعیف می‌شوند و تا فلج کامل اندام پیش می‌روند. در این نوع از انواع فلج اندام، میزان فلج شدن در افراد مختلف متفاوت است و عوامل زیادی در پیشروی بیماری تاثیر دارد.

همی پارزی بیماری است که طی آن یک طرف بدن دچار ضعف می‌شود. این دو بیماری را نباید با هم اشتباه گرفت. اگر فردی مبتلا به بیماری عصبی باشد امکان اینکه از همی پارزی به همی پلژی برسد، زیاد است. این نوع فلج نیز گاهی موقت است و با فیزیوتراپی درمان می‌شود.

دلیل این نوع فلج نیز مشکلات مغزی است. آسیب به نخاع، آسیب به سیستم عصبی و مغز همی پلژی را به وجود می‌آورد.

فلج پاراپلژی

پاراپلژی که با اصطلاح فلج اندام تحتانی شناخته می‌شود، شامل اندام‌های پایین کمر می‌شود. از علائم فلج اندام های تحتانی درگیر شدن باسن و هر دو پا است. همچنین ممکن است روی عملکردهای اندام‌های این بخش مانند تمایلات جنسی تاثیر منفی داشته باشد. در تفکر عامه، تصور از این نوع از انواع فلج اندام، این است که فرد نمی‌تواند به هیچ وجه تکان بخورد و چیزی حس کند. اما واقعیت این است که هر فرد تجربه متفاوتی از این بیماری دارد.لزوما این نوع از فلج شدن دائمی نیست و ممکن است در اثر اختلال در عملکرد مغز و نخاع به وجود آمده باشد و با بازسازی نورو‌ن‌ها بهبود پیدا کند. فیزیوتراپی به بیمار کمک می‌کند تا بتواند به سلامت خود بازگردد.اگر فردی در تصادف دچار فلج اندام تحتانی شود.

شایع‌ترین دلیل ایجاد فلج اندام تحتانی، آسیب نخاعی یا فلج نخاعی است. این آسیب باعث جلوگیری از ارسال و دریافت پیام مغز به اندام مورد نظر می‌شود. دلایلی مانند عفونت‌ها و تومورهای نخاعی، ضایعات نخاعی، عفونت‌های مغزی و در برخی موارد آسیب عصب‌های باسن یا کمر هم باعث ایجاد این نوع فلج می‌شوند. ناهنجاری‌های مادرزادی، نرسیدن اکسیژن به مغز و نخاع در حوادث و خشونت‌ها هم باعث این بیماری می‌شود.

فلج کوادری پلژی

کوادری پلژی یا تتراپلژی یا فلج چهار اندام، نوعی از فلج است که از زیر گردن شروع می‌شود و همه اندام‌های زیر گردن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته ممکن است هر فردی نوع متفاوتی از این نوع فلج را تجربه کند. بنابراین برگشتن به بهبودی برای هرکسی متفاوت است. فیزیوتراپی به بعضی از افراد در بهبودی کمک می‌کند و برخی دیگر خود به خود خوب می‌شوند.

وضعیت موقت کوادری پلژی بر اثر آسیب‌های مغزی و سکته یا فشار ناگهانی و فشار آمدن به نخاع اتفاق می‌افتد. برخی افراد بلافاصله پس از حادثه دچار کوادری پلژی می‌شوند. سپس بعد از بهبودی نسبی و یا جراحی به حالت کمتری از فلج می‌رسند.

مهمترین دلیل ایجاد این نوع از انواع بیماری فلج اندام، تصادف، رفتارهای خشونت آمیز، آسیب‌های ورزشی به ویژه در ورزش‌های مانند فوتبال و صدمات تروماتیک است.دیگر علت فلج اندام در کوادری پلژی به شرح زیر است:

• تومور و عفونت در ناحیه نخاع
• صدمات مغزی که بر اثر عفونت و سکته به وجود می‌آیند
• کم رسیدن اکسیژن به مغز بر اثر خفگی، بیهوشی و شوک آنافیلاکتیک
• آسیب عمیق عصبی در کل بدن
• مصرف بیش از اندازه الکل و مواد مخدر
• واکنش آلرژیک دارویی

آشنایی با فلج مغزی

این نوع فلج شدن بیشتر در زمانی اتفاق می‌افتد که مغز فرد هنوز بالغ نشده است و بیشتر اوقات در پیش از تولد رخ می‌دهد. علائم این نوع فلج در زمان نوزادی و قبل از به مدرسه رفتن ظاهر می شود. این نوع بیماری اختلال در حرکت ایجاد می‌کند و فرد با رفلاکس‌های زیاد و شلی، حرکات غیر‌ارادی و مشکلاتی در راه رفتن همراه می‌شود. همچنین این افراد مشکلاتی در بلع می‌توانند داشته باشند و چشم آنها تعادل ندارد. ماهیچه‌ها در این افراد سفت است، به همین دلیل در حرکت کردن به مشکل می‌خورند. گاهی اوقات این بیماری به فلج کامل اندام می‌رسد.

عملکرد این بیماری روی افراد مختلف متفاوت است؛ به همین دلیل برخی از افراد فقط مشکل راه رفتن دارند و برخی دیگر به معلولیت ذهنی می‌رسند. برای این نوع فلج شدن، درمانی وجود ندارد و فرد تا آخر عمر با آن زندگی می‌کند. البته در برخی موارد درمان‌هایی برای بهبود عملکرد فرد وجود دارد.

فلج مغزی چه علائمی دارد؟

به طور کلی این نوع فلج هم مانند سایر انواع فلج اندام، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما به طور کلی مشکلات حرکتی، مشکلاتی در گفتار و غذا خوردن و مشکلاتی در هماهنگی اعضای بدن برای این افراد وجود دارد.بعضی از افراد هنگام راه رفتن به یک طرف کشیده می‌شوند، یا یکی از پاهایشان روی زمین کشیده می‌شود، زانوهای ضربدری دارند و راه رفتن آنها تقارن ندارد.

چه مشکلاتی برای بیماران آسیب فلج مغزی به وجود می‌آید؟

این نوع فلج در کنار مشکلاتی که عدم هماهنگی اندام‌ها ایجاد می‌کند، عوارض و بیماری‌هایی را هم برای فرد ایجاد می‌کند. این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند:

• صرع یا تشنج
• مشکلاتی در زمینه شنوایی و بینایی
• لمس غیرطبیعی یا ایجاد حس درد
• مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار و یبوست
• اختلالات روانی و عاطفی

این علائم معمولا با افزایش سن زیاد نمی‌شوند و فقط امکان دارد با گذشت زمان برخی علائم نمود بیشتری پیدا کنند. مثلا فلج عضلانی رخ دهد و عضلات کوتاه و سفت شوند؛ بیماران در صورتی که درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی نداشته باشند، حالت بدتری پیدا می‌کنند.زمان مراجعه به پزشک برای این نوع فلج زمانی است که احساس کردید کودک در رشد با اختلال مواجه شده است، اختلالاتی در ارتباط با محیط پیدا کرده است و مشکل بلع دارد.

آشنایی با فلج صورت

از جمله انواع فلج اندام، فلج صورت (فلج بل) است. فلج صورت به این شکل است که احساس می‌کنید عضلات صورت افتاده است. دلیل این نوع فلج، آسیب عصبی است که ممکن است در یک طرف یا هر دو طرف صورت اتفاق بیفتد.

علت‌هایی مانند عفونت و التهاب عصب صورت، ضربه خوردن سر، تومور در سر و گردن و سکته باعث به وجود آمدن این نوع فلج می‌شود. بنابر آنچه باعث به وجود آمدن این فلج می‌شود، مدت زمان آن متفاوت است. مثلا اگر فلج بل صورت گیرد، به طور ناگهانی صورت فلج می‌شود. اگر در اثر تومور باشد، این اتفاق به تدریج می‌افتد. فلج می‌تواند دائمی و یا کوتاه مدت باشد.

دلایل ایجاد فلج صورت چیست؟

یکی از رایج‌ترین انواع فلج‌ها، فلج بل است. این نوع فلج به دلیل التهاب عصب صورت به وجود می‌آید و باعث می‌شود یک طرف عضلات صورت افتادگی پیدا کند. البته دلیل اصلی آن مشخص نیست و ممکن است زمانی که عصب صورت دچار عفونت ویروسی می‌شود این اتفاق بیفتد. این نوع فلج طی ۶ ماه بهبود پیدا می‌کند.

اگر فلج در اثر سکته اتفاق بیفتد، به این دلیل است که در اثر سکته، عصب مورد نظر صورت در مغز آسیب دیده است. این آسیب ممکن است در اثر نرسیدن اکسیژن و یا خونریزی مغزی اتفاق بیفتد.همچنین ممکن است در اثر شکستگی در استخوان جمجمه، عفونت گوش و سایر بیماری‌های عفونی این اتفاق بیفتد. برخی از نوزادان هنگام تولد به فلج صورت مبتلا می‌شوند، البته ۹۰ درصد آنها به طور خود به خودی خوب می‌شوند. سندروم موبیوس و ملکرسون- روزنتال در زمان نوزادی و به صورت مادرزادی اتفاق می‌افتد.

آشنایی با فلج خواب

فلج خواب با دیگر انواع فلج اندام، تفاوت دارد. این نوع فلج زمانی رخ می‌دهد که فرد هوشیار است اما توانایی حرکت ندارد. بعضی از افراد در این مواقع احساس خفگی و فشار می‌کنند. اختلال دیگری به نام نارکولپسی وجود دارد که آن هم اختلال خواب است اما تفاوتش با فلج خواب این است که مغز احساس نیاز شدیدی به خواب دارد و نمی‌تواند میزان خواب را تنظیم کند.

چه زمانی فلج خواب اتفاق می‌افتد؟

فلج خواب در دو زمان رخ می‌دهد یکی قبل از خواب که به آن هیپناگوژیک می‌گویند و دیگری زمان بیدار شدن که به آن هیچنوپومیک می‌گویند.وقتی ‌می‌خوابید بدن آرام می‌شود و تغییرات را حس نمی‌کند. هیپناگوژیک وقتی رخ می‌دهد که در این زمان آگاه بمانید ولی متوجه شوید که نمی‌توانید حرف بزنید.

علت فلج اندام در این زمان به این شکل است. در زمان خواب REM و NREM یعنی حرکت سریع چشم و حرکت غیرسریع چشم، رخ می‌دهد. چرخه این دو حدود ۹۰ دقیقه زمان می‌برد. ۷۵ درصد زمان خواب NREM است. در زمان REM عضلات ثابت می‌شوند و رویا دیدن شروع می‌شود. اگر قبل از آنکه REM تمام شود هوشیار شوید، متوجه می‌شوید که عضلات بی‌حرکت هستند، در نتیجه احساس می‌کنید فلج شده‌اید.

طبق تحقیقات انجام شده، از هر ۱۰ نفر ۴ نفر به فلج خواب مبتلا می‌شوند. دلایل ایجاد فلج خواب، کمبود خواب، تغییر در برنامه خواب، شرایط روانی نامساعد، خوابیدن به پشت و مصرف مواد بیش از حد است.

فلج ها چگونه درمان می شوند؟

برنامه درمانی به علت اصلی فلج و همچنین علائم تجربه شده بستگی دارد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است تجویز کند:

• جراحی یا قطع عضو احتمالی
• فیزیوتراپی
• کار درمانی
• وسایل کمک حرکتی مانند ویلچر، بریس، اسکوتر متحرک یا سایر وسایل

اگر فلج اسپاستیک دارید، از داروهایی مانند بوتاکس یا شل کننده های عضلانی استفاده کنیددر بسیاری از موارد، فلج قابل درمان نیست. اما یک تیم پزشکی می تواند انواع درمان ها، ابزارها و استراتژی ها را برای کمک به مدیریت علائم توصیه کند.

چشم انداز افراد فلج چیست؟

بسیاری از افراد مبتلا به فلج هرگز تحرک یا احساس در نواحی آسیب دیده بدن خود را به دست نمی آورند. اما حتی اگر فلج فرد قابل درمان نباشد، تیم مراقبت‌های بهداشتی او می‌توانند فناوری‌های کمکی، مداخلات درمانی یا سایر استراتژی‌ها را برای کمک به بهبود کیفیت زندگی توصیه کنند.

برای مثال، بریس‌های مخصوص و وسایل تحرک الکترونیکی ممکن است امکان حرکت مستقل را فراهم کنند. کاردرمانگران و سایر متخصصان می توانند به اصلاح موارد زیر برای مطابقت با توانایی ها و نیازهای بیمار کمک کنند.

سوالات متداول در مورد فلج اندام

در این قسمت به تعدادی سوالات متداول پیرامون عارضه ی فلج اندام و پاسخ دهی به آنها می پردازیم.

آیا مشکل فلج صورت جدی است؟

افرادی با مشکل فلج صورت، نیمی از صورت یا گاهی کل صورت آنها آویزان است. این مشکل معمولا بعد از چند ماه به طور کامل بدون نیاز به درمان خاصی بهبود پیدا می‌کند.

سه علامت اولیه برای تشخیص فلج مغزی چیست؟

در مجموع ۳ علامت اولیه برای فلج مغزی وجود دارد که دانستن آن میتواند کمک کننده باشد:

• رشد کودک مخصوصا در زمانی که می‌خواهد خزیدن و نشستن را بیاموزد به تاخیر بیفتد.
• ماهیچه‌ها در زمان رشدف به طور مناسبی رشد نکنند.
• وضعیت عمومی نوزاد طبیعی نباشد.

فلج پزشکی به چه معناست؟

فلج پزشکی یعنی قسمتی یا تمامی از بدن توانایی حرکت خود را از دست بدهد. دلایل این فلج متفاوت است و می‌تواند موقت یا دائمی باشد.

سخن پایانی

انواع فلج‌ها ممکن است برای هر فردی پیش بیاید.اگر به شناخت انواع فلج اندام برسید، نیاز به ترسیدن از آنها نیست.توصیه‌های پزشک برای مراقبت از بیمار به کنترل بیماری و کاهش مدت زمان بهبودی ضروری و عمل کردن به این توصیه‌ها و مراقبت از بیمار به مراتب پراهمیت‌تر است. اگر شخصی در اطراف شما دچار این عارضه شد، مراجعه به پزشک مغز و اعصاب و کمک گرفتن از متخصص فیزیوتراپ را توصیه می‌کنیم.