آناتومی ستون فقرات کمری و انواع دردهای آن

کمر، شامل ستون فقرات کمری است که از استخوان‌های مهره، دیسک‌های بین مهره‌ای، اعصاب، ماهیچه‌ها، رباط‌ها و رگ‌های خونی تشکیل شده است. نخاع به بالای ستون فقرات کمری ختم می‌شود و ریشه‌های عصبی باقی‌مانده که دم اسبی نامیده می‌شوند، از بقیه کانال نخاعی پایین می‌آیند. در حالی که ستون فقرات کمری محکم و انعطاف‌پذیر است، تحت فشار و بارهای زیادی قرار دارد که ممکن است باعث ایجاد مشکلات مختلفی و در نتیجه درد شود. این مقاله مروری بر ستون فقرات کمری از جمله آناتومی آن و مشکلاتی که می‌تواند در این ناحیه رخ دهد، ارائه می‌دهد.

ستون فقرات چیست؟

ستون فقرات، از پنج استخوان (مهره) در قسمت پایین کمر تشکیل شده است. مهره‌های کمری که به عنوان L1 تا L5 شناخته می‌شوند، بزرگ‌ترین مهره‌های ستون فقرات هستند. ستون فقرات کمری در زیر ۱۲ مهره قفسه سینه و بالای پنج استخوان به هم پیوند داده شده که استخوان ساکروم مثلثی‌شکل را تشکیل می‌دهند، قرار دارد. در مقایسه با سایر مهره‌های ستون فقرات، مهره‌های کمر بزرگ‌تر، ضخیم‌تر و استخوان‌های بلوک‌مانندتر هستند.

مهره‌های کمری، ثباتی را برای کمر و ستون فقرات فراهم می‌کند و اجازه می‌دهد تا برای بسیاری از ماهیچه‌ها و رباط‌ها، یک نقطه اتصال ایجاد شود. مهره‌های کمر شما بیشتر وزن بدن شما را تحمل می‌کند. همچنین مرکز تعادل بدن شما است. ستون فقرات کمری، ماهیچه‌ها و رباط‌هایی که به آنها متصل می‌شوند، به شما این امکان را می‎‌دهند که راه بروید، بدوید، بنشینید، بلند کنید و بدن خود را در همه جهات حرکت دهید. ستون فقرات کمری شما دارای انحنای اندکی به سمت داخل است که به آن منحنی لوردوز می‌گویند.

عملکرد ستون فقرات کمری چگونه است؟

قسمت پایین کمر وظایف مهمی را بر عهده دارد که به شرح زیر است:

بالاتنه را حمایت و تثبیت می کند

۵ مهره کمری در مقایسه با سایر نواحی ستون فقرات، بزرگ‌ترین مهره‌ها هستند. در ارتباط با ماهیچه‌ها و رباط‌ها، این مهره‌ها به تحمل وزن بالای بدن از جمله سر و گردن کمک می‌کنند. ستون فقرات کمری نیز بارها را از بالاتنه به پاها منتقل می کند.

حرکات تنه را ممکن می سازد

کمر، تسهیل کننده اولیه برای حرکات تنه در جهات مختلف از جمله جلو و عقب، پهلو به پهلو و حرکات پیچشی است. حرکت، بیشتر در دو سطح مهره آخر اتفاق می‌افتد.

از نخاع و طناب های نخاعی محافظت می کند

مهره‌های کمری بالایی از طناب نخاعی در قوس‌های مهره‌ای خود محافظت می‌کنند. مهره‌های تحتانی، یک محفظه استخوانی برای اعصاب به اصطلاح دم اسبی که از نخاع فرود می‌آیند، فراهم می‌کند.

حرکات پا را کنترل می‌ کند

اعصاب نخاعی کمری، از طناب نخاعی و دم اسبی منشعب می‌شوند تا بتوانند حرکات پاها را کنترل کنند. وقتی از پهلو به آن نگاه کنیم، ستون فقرات کمری دارای یک منحنی لوردوز مقعر است که به توزیع وزن و کاهش تمرکز تنش‌ها کمک می‌کند. افزایش یا کاهش این لوردوز ممکن است منجر به کمردرد شود.

ستون فقرات از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟

آناتومی ستون فقرات و همچنین مشکلات احتمالی در ستون فقرات کمری، با تمرکز بر یک بخش حرکتی ستون فقرات بهتر درک می‌شود. یک بخش حرکتی کمری شامل موارد زیر است:

• دو مهره متوالی مانند L4-L5، به صورت عمودی روی هم قرار گرفته‌اند.
• یک دیسک بین مهره‌ای که دارای یک هسته ژلاتینی داخلی نرم است. دیسک، مانند یک ضربه‌گیر در ستون فقرات عمل می‌کند و با انعطاف‌پذیری اجازه می‌دهد تا از حرکات نامنظم جلوگیری کند.
• مفصل دو طرفه که امکان حرکات خمشی و پیچشی در قسمت پایین کمر را فراهم می‌کند.
• دو عصب نخاعی که از طناب نخاعی یا دم اسبی منشعب می‌شوند. این اعصاب نخاعی از سوراخ‌های کوچکی در بین مهره‌های متوالی عبور می‌کنند و به پایین لگن و پاها می‌رسند.

ستون فقرات کمری با ستون فقرات قفسه سینه در بالا در محل اتصال قفسه سینه و ستون فقرات خاجی در زیر در مفصل لومبوساکرال متصل می‌شود. بخش‌های حرکتی کمر ممکن است تحت تأثیر اختلالات مادرزادی مرتبط با تولد، دژنراتیو، آسیب‌زا یا التهابی قرار بگیرند.

ساختار مهره کمر

مهره‌های کمر تقریباً از نظر ساختار مشابه هستند، به استثنای برخی موارد که با هم فرق دارند. ساختار اصلی ستون فقرات کمری، بدنه مهره‌ای است که در جلو قرار دارد. بدنه مهره‌های کمر دارای ویژگی‌های زیر است:

• L1 و L2 که در جلو نسبت به عقب ارتفاع کمتری دارند.
• L3 دارای ارتفاع مساوی در جلو و عقب است.
• L4 و L5 که در جلو نسبت به عقب ارتفاع بلندتری دارند.

استخوان مهره در برابر خم شدن مقاوم است. دارای حفره‌هایی است که به عروق خونی اجازه می‌دهد تا برای تغذیه به داخل بدنه مهره‌ها رشد کنند.

آناتومی مفاصل فاست

در محل اتصال ساقه و لامینا در سمت راست و چپ، برآمدگی‌های استخوانی به سمت بالا و پایین بیرون می‌آیند که به آن فرآیند مفصلی فوقانی و تحتانی گفته می‌شود. این فرآیندها، مفاصل فاست (مفاصل زیگاپوفیزیال) را با مهره‌های فوقانی و تحتانی مجاور تشکیل می‌دهند. سطوح مفصلی این فرآیندها با غضروف هیالین به ضخامت ۱ تا ۲ میلی متر پوشیده شده است. در حالی که مفاصل فاست امکان حرکت بین مهره‌های مجاور را می‌دهند، وظیفه اصلی آنها تعیین جهت حرکت و محدود کردن حرکت بیش از حد است. وجه‌ها همچنین به حمل بار کمک می‌کنند، به ویژه در هنگام خم شدن به عقب و حرکات چرخشی ستون فقرات.

دیسک های کمر

ستون فقرات کمری شامل ۵ دیسک بین مهره‌ای است که بین بدنه‌های مهره قرار دارند. وظایف اصلی این دیسک‌ها عبارت است از:

• بارهای فشاری وارد شده بر روی ستون فقرات را توزیع می‌کند و خاصیت جذب ضربه را فراهم می‌کند.
• در حین حرکت، فاصله بین بدنه‌های مهره را حفظ می‌کند.
• انعطاف برای ستون فقرات ایجاد می‌کند و از حرکات بیش از حد جلوگیری می‌کند.
• منحنی لوردوتیک (به شکل C به عقب) که ستون فقرات کمری را ایجاد و حفظ می‌کند.

دیسک‌ها معمولاً بر اساس مهره‌های بالا و پایین آن نامگذاری می‌شوند، به عنوان مثال، دیسک L4-L5.

ترکیبات تشکیل دهنده دیسک های کمر

در حالی که ترکیب کلی دیسک‌های کمر مشابه سایر دیسک‌های ستون فقرات است، اما تفاوت‌های کمی وجود دارد. دیسک‌های کمر معمولاً شامل ترکیبات زیر است:

آنولوس فیبروزوس

به پوسته بیرونی دیسک کمر، آنولوس فیبروزوس می‌گویند. این پوسته، ضخیم است و از چندین لایه الیاف پروتئین کلاژن سخت تشکیل شده است. آنالوس فیبروزوس، اصلی‌ترین خاصیت آن، جذب شوک ارائه شده توسط دیسک است.

نوکلئوس پالپوزوس

نوع نرم‌تری از پروتئین کلاژن، قسمت مرکزی دیسک کمر را پر می‌کند که نوکلئوس پالپوزوس نام دارد. این بخش حاوی ۷۰ تا ۹۰ درصد آب است و در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به اوج هیدراتاسیون خود می‌رسد و به دنبال آن، کم‌آبی و دژنراسیون شروع می‌شود. با افزایش سن، دیسک‌ها ممکن است کلسیفیه شوند (رسوب کلسیم) و سخت شوند و انعطاف‌پذیری آنها کاهش یابد.

ساختار عضلات کمر

چندین ماهیچه در ستون فقرات کمری وجود دارد که بسته به عملکرد آنها می‌توان آنها را به ۳ گروه دسته‌بندی کرد.

• عضلات اِکستانسور که به بالا نگه داشتن ستون فقرات و خم شدن آن به عقب کمک می‌کنند.
• عضلات فلکسور، خم شدن ستون فقرات (خم شدن به جلو)، بلند کردن و قوس دادن به کمر را امکان‌پذیر می‌کنند.
• ماهیچه‌های مورب که به چرخش ستون فقرات و حفظ وضعیت مناسب کمک می‌کنند.

عضلات کمر در چندین لایه مرتب شده‌اند. بسیاری از ماهیچه‌ها از ساکروم (قسمت پایین ستون فقرات) یا لگن منشا می‌گیرند و در قسمت فوقانی پشت یا گردن قرار می‌گیرند. عضلات کمر همراه با عضلات شکم برای هماهنگ کردن حرکات تنه و کمر کار می‌کنند.

ساختار نخاع کمری

نخاع به ستون فقرات کمری ختم می‌شود. نقطه دقیق خاتمه نخاع در بین افراد متفاوت است. معمولاً در سطح مهره‌های L1 یا L2 خاتمه می‌یابد. چند ساختار آناتومیک مربوط به نخاع کمری در زیر آورده شده است:

کونوس مِدولاریس

قسمت انتهایی نخاع در ناحیه کمر، مخروطی‌شکل است و مخروط مدولاریس نامیده می‌شود. مخروط مدولاریس از چندین نورون (سلول‌های عصبی) تشکیل شده و دارای ۳ لایه محافظ است و از بیرونی‌ترین لایه شروع می‌شود. این‌ها شامل سخت‌شامه، ماده عنکبوتیه و نرم‌شامه هستند. نرم‌شامه، مخروطی می‌شود و به عنوان انتهای رشته‌ای در انتهای مخروط مدولاریس به سمت پایین ادامه می‌یابد.

فیلوم ترمینال

نرم‌شامه، رشته‌ای ظریف و فیبری از بافت به نام فیلوم ترمینال را تشکیل می‌دهد که از مخروط مدولاریس به پایین امتداد می‌یابد. این رشته با اتصال کونوس مدولاریس به دنبالچه (انتهای ستون فقرات) باعث تثبیت نخاع می‌شود.

کیسه تِکال

سخت‌شامه و ماده عنکبوتیه، در مجموع کیسه تکال نامیده می‌شوند. این کیسه، کونوس مدولاریس، دم اسبی و هر ریشه عصبی نخاعی را می‌پوشاند که از دم اسبی خارج شده و به سوراخ بین مهره‌ای (منفذ استخوانی که از طریق آن عصب از کانال نخاعی خارج می‌شود)، می‌رود.

سیستِرن کمری

فضای داخل ماده عنکبوتیه، با مایع مغزی-نخاعی (CSF) پر شده است. در زیر مخروط مدولاریس، این فضا بزرگ شده است. این بزرگ شدن سیسترن کمری نامیده می‌شود و حاوی مایع مغزی-نخاعی، فیلو انتهایی و دم اسبی است.

علل درد در ستون فقرات کمری

ساختارهای متعددی در ستون فقرات کمری می‌توانند باعث کمردرد شوند، از جمله ریشه‌های عصبی که از ستون فقرات خارج می‌شوند، مفاصل فاست، دیسک‌های بین مهره‌ای، استخوان‌های مهره‌ای و ماهیچه‌های ستون فقرات. بسیاری از شرایط ستون فقرات کمری نیز به هم مرتبط هستند. به عنوان مثال، بی‌ثباتی مفصل فاست می‌تواند منجر به دژنراسیون دیسک شود که به نوبه خود می‌تواند ریشه‌های عصبی را فشرده یا تحریک کند. شرایط زیر، علل شایع‌تر کمردرد با پادرد احتمالی را بیان می‌کند:

مشکلات عضلانی

کشش عضلانی معمولاً باعث می‌شود که بافت عضلانی به‌دلیل بلند کردن اجسام سنگین، بلند کردن نادرست یا استفاده مکرر، مانند خم شدن مداوم، به‌طور غیرعادی کشیده یا پاره شود. کشیدگی‌های عضلانی می‌تواند باعث درد خفیف تا شدید شود و منجر به سفتی مرتبط با کمر شود. همچنین ممکن است ماهیچه‌ها به دلیل عدم فعالیت بدنی یا سبک زندگی کم‌تحرک دچار اختلال شوند و باعث کمردرد شوند.

دیسک های تخریب شده

دیسک‌های بین مهره‌ای، همانند پدهای اسفنجی هستند که به عنوان ضربه‌گیر بین هر یک از مهره‌های ستون فقرات کمری عمل می‌کنند. انحطاط دیسک می‌تواند باعث ایجاد درد در فضای دیسک و در نتیجه کمردرد موضعی شود. هنگامی که یک دیسک دژنره شده، کم‌آب می‌شود و ارتفاع طبیعی خود را از دست می‌دهد، باعث کاهش فضای دیسک می‌شود. این فضای کاهش یافته ممکن است عصب نخاعی مجاور را فشرده کند و باعث ایجاد درد در طول مسیر عصب شود. سیاتیک، شایع‌ترین علامت گرفتگی عصب نخاعی کمری (L4 یا L5) است. به دنبال آن، درد یا بی‌حسی و ضعف در لگن عقب و پایین ساق پا و احتمالاً در پا احساس می‌شود.

فتق دیسک

دیسک ممکن است به‌تدریج به‌عنوان بخشی از ساییدگی و پارگی عمومی یا به‌طور ناگهانی به دلیل جراحت

یا بلند کردن اجسام سنگین، دچار فتق شود. در طی فتق دیسک، محتویات داخلی نرم دیسک (نوکلئوس پالپوزوس)

به پوشش خارجی آن (آنولوس فیبروزوس) فشار وارد می‌کند. نوکلئوس پالپوزوس نیز ممکن است در موارد شدید با پاره

شدن لایه‌های فیبری حلق به بیرون نشت کند. فتق دیسک بیشتر در ستون فقرات کمری دیده می‌شود و ممکن است

ریشه عصبی مجاور را فشرده یا ملتهب کند. سیاتیک معمولاً به دلیل فتق دیسک در سطوح L4-L5 یا L5-S1 رخ می‌دهد.

اسپوندیلولیستزیس

لغزش رو به جلو مهره بر روی مهره زیرین آن، اسپوندیلولیستزیس نامیده می‌شود. این لغزش،

بیشتر در مهره‌های کمری تحتانی در L4-L5 یا L5-S1 به دلیل درجه بالایی از تنش مکانیکی در

این ناحیه رخ می‌دهد. اگر مهره لغزیده ریشه عصب را در این سطوح فشرده کند، می‌تواند منجر به سیاتیک شود.

آرتروز

استئوآرتریت مفصل فاست، سایش و پارگی ناشی از افزایش سن است که باعث فرسودگی غضروف‌های پوشاننده

سطوح می‌شود. اصطکاک بیش از حد می‌تواند خارهای استخوانی (رشد غیرطبیعی استخوان) و التهاب مفصل ایجاد

کند که باعث کمردرد موضعی و محدودیت دامنه حرکتی می‌شود. اگر خار استخوانی روی عصب نخاعی فشار وارد

کند، درد رادیکولار یا سیاتیک ممکن است رخ دهد. استئوآرتریت مفصل فاست در بخش‌های پایینی ستون فقرات

کمری شایع‌تر است و مفصل L4-L5 بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

تنگی کانال نخاعی

باریک شدن یا سوراخ بین مهره‌ای (روزنه‌های استخوانی برای ریشه‌های عصبی) تنگی نخاعی نامیده می‌شود. در موارد شدید، اختلال عملکرد روده و یا مثانه، ضعف شدید پا و یا

بی‌حسی نیز ممکن است رخ دهد.

کلام پایانی

همان‌طور که اشاره شد، ستون فقرات کمری، وزن بدن را تحمل می‌کند و دامنه وسیعی از حرکات بدن را

امکان‌پذیر می‌کند. بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات می‌توانند بر ستون فقرات کمری تأثیر بگذارند. خوشبختانه،

بسیاری از گزینه‌های غیرجراحی و جراحی می‌توانند این شرایط را درمان کنند.

هدف فیزیوتراپی ایرانیان کاهش درد و کمک به عملکرد، حرکت و زندگی بهتر است.

کلینیک فوق تخصصی سلامتی، درمانی و فیزیوتراپی ایرانیان ،  بهترین فیزیوتراپی در اصفهان

به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیکها و بخش های درمانی :

کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان    باشگاه بدنسازی ایرانیان    کلینیک لاغری و زیبایی ایرانیان    استخر آب درمانی ایرانیان    فروشگاه اینترنتی محصولات طبی و پزشکی  

فیزیوتراپی ایرانیان ، طی سال ها فعالیت همیشه در تلاش است تا خدمات زیر را ارائه نماید.

الکتروتراپی ، تکارتراپی ، مگنت تراپی ، فیزیوتراپی ورزشی ، لیزرتراپی ( لیزر پرتوان ) ، اولتراسوند US ،  فیزیوتراپی کمر ، فیزیوتراپی زانو ، فیزیوتراپی دست ، فیزیوتراپی گردن ، فیزیوتراپی سکته مغزی ، فیزیوتراپی پارکینسون ، فیزیوتراپی پا ، فیزیوتراپی درد پاشنه پا ، فیزیوتراپی خارپاشنه ،  فیزیوتراپی ACL ، فیزیوتراپی کف لگن ، فیزیوتراپی بارداری ، فیزیوتراپی کودکان ، ماساژ درمانی ، باشگاه ورزشی ، آب درمانی و …