سندرم پیریفورمیس چیست؟
سندرم پیریفورمیس از جمله اختلالاتی است که منجر به درد سیاتیک می شود. بنابراین، درد سیاتیک از علائم سندرم پیریفورمیس است. برای درمان سندرم پیریفورمیس شدید می توان از درمان فیزیوتراپی کمک گرفت.
سندرم پیریفورمیس چیست؟ | عوارض، تشخیص و درمان
سندرم پیریفورمیس عبارت است از گرفتگی هایی که در عضله پیریفورمیس ایجاد می شود و درد را به نواحی اطراف آن انتشار می دهد. ماهیچه پیریفورمیس از عضلات حیاتی بدن به حساب می آید که در ناحیه باسن و قسمت بالای لگن قرار گرفته و در تمامی حرکات پا نقش ایفا می کند. نقش اصلی پیریفورمیس نگه داشتن مفصل ران در فعالیت های مختلف مانند راه رفتن، پهلو به پهلو شدن و یا انتقال وزن از یک پا به دیگری است.
اسپاسم عضله پیریفورمیس این فعالیت ها را دچار اختلال می کند. زیرا عصب سیاتیک در مجاورت عضله پیریفورمیس قرار گرفته است. در نتیجه، اسپاسم این عضله باعث فشار به رگ سیاتیک شده و در نهایت درد سیاتیک را به همراه دارد. در این مقاله قصد داریم به علل ایجاد سندرم پیریفورمیس پرداخته و راه های تشخیص و درمان آن را معرفی نماییم.
ماهیچه پیریفورمیس کجاست؟
ماهیچه پیریفورمیس یک عضله پرکاربرد و تقریبا ناشناخته بدن است که اندازه کوچکی دارد. این عضله در عمق باسن قرار دارد و به نگه داشتن استخوان ران و حرکات آن کمک می کند. از ویژگی های مربوط به ماهیچه پیریفورمیس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این عضله از پایین ستون فقرات شروع می شود. انتهای عضله پیریفورمیس به بالای هر استخوان ران رسیده و به آن متصل می شود.
- عملکرد این عضله عمدتا برای کمک به چرخش لگن، چرخاندن ساق پا و حرکت پاها به سمت بیرون است.
- ماهیچه پیریفورمیس به صورت مورب قرار گرفته و عصب سیاتیک نسبت به آن حالت عمودی دارد.
عصب سیاتیک در مجاورت عضله پیریفورمیس قرار دارد و به همین دلیل، تاثیر زیادی از آن خواهد گرفت.
سندرم پیریفورمیس چیست؟
یکی از رایج ترین مشکلاتی که این روزها افراد با آن دست و پنجه نرم می کنند، احساس درد در ناحیه پایین کمر است. این درد عمدتا از سیاتیک ناشی شده و تا پاها نیز منتشر می گردد. علت اصلی درد سیاتیک عواملی چون فشار وارد بر قسمت پایین کمر است. به طور کلی هر عاملی که اعصاب بدن در قسمت پایین کمر را تحریک کند، می تواند منجر به بروز درد سیاتیک گردد. یکی از این عوامل سندرم پیریفورمیس نام دارد.
در واقع، عصب سیاتیک از کنار ماهیچه پیریفورمیس عبور کرده و سپس در پاها شاخه بندی می شود. به همین دلیل ایجاد اسپاسم در عضله پیریفورمیس منجر به تحریک و وارد شدن فشار بر عصب سیاتیک خواهد شد و درد کمر را به همراه دارد. همچنین، با ایجاد اختلال در عملکرد عضله پیریفورمیس فعالیت های وابسته به پاها نظیر راه رفتن، پهلو به پهلو شدن، انتقال وزن از یک پا به پای دیگر و حرکات چرخشی ران دچار مشکل خواهد شد.
علائم ابتلا به سندرم پیریفورمیس چیست؟
یکی از اصلی ترین نشانه های بروز سندرم پیریفورمیس درد عصب سیاتیک است. البته ممکن است در برخی از افراد درد در نواحی دورتر از این ناحیه مانند ساق پاها بروز کند. چنین دردهایی عملا دردهای ارجاعی نامیده می شوند که ریشه اصلی آن ها سندرم پیریفورمیس خواهد بود. برخی از مهم ترین علائم ناشی از سندرم پیریفورمیس عبارتند از:
- احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در ناحیه باسن که گاهی تا عضلات پشت ساق پا هم منتشر می شود
- بی حسی در ناحیه باسن
- عدم راحتی در هنگام نشستن و برخاستن
- احساس ناراحتی در حالت نشستن که با گذشت زمان بدتر می شود
- احساس درد شدید در باسن و پاها که با انجام فعالیت های مختلف تشدید می گردد
در افرادی که با عوارض سندرم پیریفورمیس دست و پنجه نرم می کنند، گاهی شدت درد در ناحیه باسن و پاها به قدری آزار دهنده می شود که فرد را کاملا ناتوان می سازد. به طوری که افراد از انجام فعالیت های روزانه خود باز مانده و حتی ممکن است این حالت را تا مدت های طولانی داشته باشند.
به طور کلی، با بروز سندرم پیریفورمیس فعالیت هایی نظیر کار کردن با کامپیوتر، انجام کارهای منزل، رانندگی و مواردی از این قبیل که نیاز به نشستن یا راه رفتن طولانی مدت دارد عملا مختل خواهد شد.
علل سندرم پیریفورمیس کدام اند؟
عضله پیریفورمیس یک عضله نسبتا ناشناخته است که تقریبا تمامی عملکرد پاها به آن بستگی دارد. ماهیچه پیریفورمیس در فعالیت هایی که به چرخاندن پایین تنه، راه رفتن، انتقال وزن بین پاها و مواردی از این قبیل مربوط می شود، نقش اصلی را ایفا خواهد کرد. به همین دلیل نیز این عضله ممکن است در انجام برخی ورزش هایی که با استفاده مکرر از آن سر و کار دارند، تحریک شده و یا آسیب ببیند. برخی از مهم ترین و شایع ترین عللی که می توانند منجر به ایجاد سندرم پیریفورمیس شوند عبارتند از:
- انجام ورزش های خاص و استفاده بیش از حد از عضله پیریفورمیس در آن ها
- انجام حرکاتی که نیاز به استفاده مکرر از این عضله را دارد مانند دویدن
- نشستن های طولانی مدت
- بلند کردن اجسام سنگین که به اعصاب پایین کمر فشار وارد می آورد
- بالا رفتن مکرر از راه پله
آسیب به عضله پیریفورمیس نیز می تواند درد عصب سیاتیک را در پی داشته باشد. برخی از عواملی که می توانند منجر به آسیب به عضله پیریفورمیس شوند، عبارتند از:
- چرخش ناگهانی لگن
- سقوط یا افتادن از ارتفاع
- ضربه مستقیم در حین ورزش
- تصادف با وسیله نقلیه
- زخم عمیقی که به عضله می رسد
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سندرم پیریفورمیس قرار دارند؟
اصلی ترین عاملی که می تواند منجر به بروز سندرم پیریفورمیس گردد، نشستن های طولانی مدت است. بنابراین، هر شخصی که در طول روز به دلایل مختلفی ناچار به نشستن های طولانی مدت باشد، ممکن است در معرض ابتلا به این سندرم قرار گیرد. نشستن جلوی تلویزیون، نشستن پشت میز کار و یا کار کردن با کامپیوتر برای زمان طولانی می تواند دلیل بروز سندرم پیریفورمیس باشند.
برای افراد و ورزشکارانی هم که در تمرینات خود ناچار به انجام حرکات سخت و مکرر و یا چرخش پایین تنه هستند، احتمال بروز سندرم پیریفورمیس بسیار بیشتر از دیگران خواهد بود.
چه زمانی باید برای سندرم پیریفورمیس به پزشک مراجعه کرد؟
برای تشخیص سندرم پیریفورمیس باید ابتدا به نشانه های آن توجه کرد. پیش از این گفتیم که بروز درد سیاتیک از اصلی ترین نشانه های آن به حساب می آید. البته درد سیاتیک به دلایل مختلفی می تواند بروز کند که بسته به دلیل آن، درد برای مدت زمانی کوتاه یا طولانی استمرار دارد. در صورتی که درد سیاتیک برای چندین هفته ادامه دار شود، حتما باید به پزشک مراجعه کنید.
علاوه بر درد سیاتیک، احساس درد و بی حسی در پاها برای مدتی طولانی (بیش از دو هفته) می تواند بیانگر ابتلا به این اختلال عضلانی باشد. در نظر داشته باشید که ممکن است درد به صورت مقطعی قطع شده و دوباره بروز کند.
تشخیص سندرم پیریفورمیس چگونه انجام می گیرد؟
در مراجعه به پزشک ابتدا باید تمام سوابق پزشکی بیمار بررسی شده و معاینات دقیقی انجام گیرد. بیمار باید کلیه علائمی که طی مدت زمان طولانی تکرار شده را برای پزشک توضیح دهد. همچنین، لازم است زمان شروع درد و علت ایجاد آن (مثلا کشیدگی در حین انجام حرکات ورزشی) را برای پزشک بیان کند. دقت کنید که گاهی علائم به ظاهر بی اهمیت، کمک فراوانی به پزشک خواهد کرد تا علت درد یا بروز سندرم پیریفورمیس را تشخیص دهد.
پس از صحبت های بیمار، پزشک باید معاینات فیزیکی خود را انجام دهد. تکرار حرکات متنوعی که بدن را در موقعیت های مختلفی قرار می دهد از جمله روش های معاینه است. این کار باعث می شود تا شدت دردهای عضلانی فرد در موقعیت های مختلف سنجیده شود.
در مرحله بعد، پزشک انجام تصویربرداری های مختلف از جمله عکس برداری با اشعه ایکس و ام آر آی را تجویز می کند. حتی گاهی لازم است بیمار سی تی اسکن یا سونوگرافی نیز انجام دهد. این مساله به رد کردن عوامل دیگر و تشخیص بهتر سندرم پیریفورمیس کمک خواهد کرد. برای مثال، گاهی ممکن است پارگی دیسک یا آرتریت عامل اصلی بروز درد در ناحیه پایین کمر باشد.
درمان سندرم پیریفورمیس چگونه انجام می شود؟
درمان سندرم پیریفورمیس عمدتا شامل استراحت طولانی مدت و پرهیز از انجام فعالیت های آسیب زا است.
در واقع، اگر تشخیص سندرم پیریفورمیس قطعی شود، لازم است بیمار از تمامی فعالیت هایی که منجر به
تحریک عضله پیریفورمیس می شود، دوری جوید.
در کنار استراحت مطلق، استفاده از درمان های فیزیوتراپی ساده می تواند کمک کننده باشد. سرما درمانی
و گرما درمانی به رفع اسپاسم ها و بهبود درد ناحیه کمک خواهد کرد. البته اگر امکان مراجعه به کلینیک
فیزیوتراپی را ندارید، می توانید از درمان های خانگی استفاده کنید. به این ترتیب که یک منبع گرم
(کیسه آب جوش) و یک منبع سرد (یخ) را به طور متناوب بر روی باسن و پاهای خود قرار دهید.
فراموش نکنید که برای جلوگیری از آسیب دیدن پوست، بهتر است منبع سرد و گرم را درون یک حوله
بپیچید و هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه یک بار جای آن ها را عوض نمایید. تکرار این کار برای چند ساعت در روز،
می تواند درد را کاهش داده و احساس بهتری برای شما به همراه داشته باشد.
مصرف برخی مسکن ها نیز به کاهش درد ناشی از سندرم پیریفورمیس کمک می کند. مسکن
های بدون نسخه نظیر ایبوپروفن یا ناپروکسن گزینه های مناسبی برای این منظور هستند.
درمان فیزیوتراپی برای درمان سندرم پیریفورمیس چگونه انجام می شود؟
معمولا در درمان سندرم پیریفورمیس نیازی به درمان های پیچیده و طولانی مدت نیست. در عمده موارد،
اختلال پیریفورمیس با مصرف داروهای مسکن و گرما درمانی و سرما درمانی رفع می شود. اما گاهی این
گونه نیست و پزشک انجام درمان های مکمل و گسترده تری را تجویز می نماید. درمان فیزیوتراپی شامل
حرکات کششی و تمرینات اصلاحی متنوع، منجر به بهبود قدرت و انعطاف پذیری عضله پیریفورمیس خواهد شد.
یکی از حرکات اصلاحی که معمولا فیزیوتراپیست انجام آن را به بیمار سندرم پیریفورمیس آموزش می دهد،
حرکت کششی زانوها و ران ها در حالت خوابیده است. به این ترتیب که فرد باید به پشت دراز کشیده و زانوهای خود را
خم کند. سپس، مچ پای چپ را بر روی زانوی پای راست قرار دهد. در نهایت، زانوی راست خود را به سمت قفسه سینه
بلند کرده و بکشد. تکرار این حرکت برای هر دو پا می تواند سرعت کاهش درد و بهبود سندرم پیریفورمیس را افزایش دهد.
چگونه می توان از بروز سندرم پیریفورمیس پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از سندرم پیریفورمیس لازم است برخی مراقبت ها را انجام دهید. هر شخص برای قدرت بخشی به
عضلات و بهبود عملکرد بدن باید بتواند انواع حرکات ورزشی را انجام دهد. از آن جا که حتی انجام ورزش نیز می تواند
منجر به بروز سندرم پیریفورمیس گردد، بنابراین، باید راه صحیح ورزش کردن را نیز بیاموزید. برخی از مراقبت های مفید
در انجام ورزش و فعالیت های روزانه را در ادامه شرح می دهیم.
- بهتر است قبل از شروع به دویدن و یا انجام حرکت ورزشی شدید و سخت، تمامی نواحی بدن را گرم کنید. کشش عضلات می تواند راه مناسبی برای این مورد باشد.
- در انجام حرکات ورزشی و یا فعالیت های سخت، لازم است شدت انجام آن ها را به تدریج زیاد کنید. انجام ناگهانی حرکات پیچیده می تواند منجر به بروز سندرم پیریفورمیس گردد.
- در مواردی که سطح زیر پای شما ناهموار است، به هیچ عنوان ندوید. همچنین، اگر بر روی یک تپه قرار دارید، از دویدن به سمت بالا و پایین تپه اجتناب نمایید.
- در مواقعی که ناچار به نشستن طولانی مدت هستید باید هر چند دقیقه یک بار حالت خود را تغییر دهید. بهترین کار بلند شدن و حرکت به اطراف است.
ممکن است از افرادی باشید که در زمان های گذشته تحت درمان سندرم پیریفورمیس قرار گرفته اید. امکان بازگشت
سندرم پیریفورمیس در این افراد بیش از دیگران وجود دارد. بنابراین، انجام اقدامات پیشگیرانه در این گونه افراد
می تواند از بروز مجدد آن جلوگیری کند. همچنین، درمان فیزیوتراپی و تمرین های اصلاحی برای پیشگیری از عود
بیماری، راه مناسبی محسوب می شود.
نتیجه گیری
سندرم پیریفورمیس به معنای ایجاد اسپاسم در عضله پیریفورمیس است که به درد سیاتیک منجر می شود.
تشخیص این اختلال، قدری دشوار و زمانبر است. اما درمان سندرم پیریفورمیس معمولی را می توان با استراحت
و مصرف داروهای مسکن بدون نسخه تکمیل نمود.
برای افرادی که دچار سندرم پیریفورمیس شدید هستند، تمرینات ورزشی اصولی و درمان فیزیوتراپی می تواند
کمک کننده باشد. همچنین، پرهیز از نشستن طولانی مدت، بلند کردن اجسام سنگین و چرخش ناگهانی
پایین تنه می تواند از بروز سندرم پیریفورمیس پیشگیری نماید.
کلینیک مجهز و تخصصی فیزیوتراپی ایرانیان
به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان
و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت
مدیریت علی رضا صدیقی و دکتر مهدی صدیقی متخصص طب فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می گردد.
برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به
صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.
