مفصل گیجگاهی- مندیبولار ((TMJ)) یا فک چیست

TMJ چیست علت و درمان مفصل گیجگاهی

مفصل گیجگاهی فکی مفصلی است که فک شما را به جمجمه متصل می کند. هنگامی که این مفصل آسیب ببیند یا آسیب ببیند، می تواند منجر به یک اختلال درد موضعی به نام سندرم مفصل گیجگاهی فکی TMJ)) شود.

دردهای عضله صورت و اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی هر ساله در جوامع مختلف حدود بیست درصد مردم را گرفتار می‌کند. شایان ذکر است که در بسیاری از موارد، ابتلا به اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی با سردرد همپوشانی دارد و این همپوشانی در دوران کودکی و نوجوانی بیشتر است؛ به عبارت دیگر حدود یک سوم کودکان و نوجوانان مبتلا به سردرد، همزمان دچاراختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی هستند و حدود دو سوم مبتلایان به اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی در عین حال یکی از انواع سردرد (تنشی یا میگرن) را هم تجربه می‌کنند. این همپوشانی بین اختلال کارکرد مفصل گیجگاهی-فکی و انواع سردرد چالش‌هایی را در درمان این افراد پدید می‌آورد که با فیزیوتراپی فک و صورت در کلینیک فیزیوتراپی می‌توان بر آنها فائق آمد.

فلج عصب صورت

فلج عصب صورت که به آن فلج بلز هم می‌گویند، با ضعف ناگهانی و به طور معمول موقتِ عضلاتِ یک طرف صورت همراه است و عضلات یک طرف صورت دچار افتادگی می‌شوند و در این سمت فرد نمی تواند چشم خود را ببندد چون عضله مسوول این کار فلج یا ضعیف شده است. اگرچه علت دقیق این بیماری معلوم نیست اما به نظر می‌رسد ملتهب شدن عصب صورت که این عضلات را عصب‌دهی می‌کند عامل ایجاد فلج بلز است.

توضیح آناتومیک

TMJ ساختار پیچیده‌تری نسبت به سایر مفاصل بدن ما دارد، زیرا به دلیل تعامل بین دیسک و عضلات اطراف، رباط‌ها، مفصل TMJ و استخوان‌های جمجمه است. علاوه بر این، از رگ های خونی و بسیاری از اعصاب تامین می شود که آن را به درد حساس می کند.

چه چیزی می تواند باعث مشکل TMJ شود؟

اختلالات در این مفصل به ندرت به صورت منفرد اما اغلب به صورت مشکلات متعدد با علائم همپوشانی رخ می دهد. معمولا درد، تنش و انحطاط ناشی از ویژگی های آناتومیکی است. درد همچنین ممکن است پس از یک دوره دندان قروچه، مشکلات گاز گرفتن یا حتی پس از باز کردن دهان برای مدت طولانی در دندانپزشک رخ دهد. سابقه ضربه، مانند ضربه شلاق یا ضربه به صورت یا سر نیز می تواند روی فک تأثیر بگذارد.

هر چیزی که به دندان ها و ماهیچه های صورت شما فشار وارد کند، شما را در معرض خطر ایجاد مشکل در مفاصل فک قرار می دهد. دندان قروچه (دندان قروچه)، مال اکلوژن، صدمات سر، و آرتریت برخی از شایع ترین تشخیص های مرتبط هستند.

علائم رایج سندرم مفصل گیجگاهی فکی

تعدادی از علائمی که در افراد مبتلا به TMJ نشان داده می شود شامل صداهای کلیک هنگام جویدن، بی حرکتی یا مشکل در حرکت فک، درد در فک، گردن و سر، گوش درد و سردرد است. سرگیجه، وزوز گوش و درد ستون فقرات گردنی نیز می تواند با TMJ همراه باشد.

شکایات رایجی که از بیماران TMJ خود می شنویم عبارتند از:

• درد فک
• کلیک کردن
• مشکل در باز کردن دهان
• عمل جویدن محدود
• درد صورت
• پری یا انسداد گوش
• سرگیجه

تحقیقات نشان داده است که درد و اختلال عملکرد TMJ در مراجعانی که همچنین دارای موارد زیر هستند شایع است:

• گردن درد
• درد قفسه سینه
• کمر درد
• اسکولیوز
• سردرد
• فیبرومیالژیا
• مبتلایان به استرس
• کسانی که در گذشته تصادفات وسایل نقلیه موتوری داشته اند

فیزیوتراپی چگونه می تواند کمک کند؟

TMJ می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد – موقعیت سر، ستون فقرات گردنی، استخوان هیوئید و وضعیت بدن ما اغلب مسئول اختلال عملکرد TMJ هستند. یک درمانگر تخصصی TMJ را همراه با ساختارهای اطراف آن، ستون فقرات گردنی، مجموعه کمربند شانه ای ارزیابی کرده و وضعیت بدن بیمار را تجزیه و تحلیل می کند. زبان، دهان و عملکردهای صورت نیز ارزیابی می شود تا دید واضحی از علت واقعی درد فک یا درد ارجاعی بدست آید.

تمرینات و درمان TMJ ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بهبود وضعیت بدن و درمان گردن
• تمرینات آرامش بخش
• افزایش طول ماهیچه یا ماساژ
• اصلاح الگوی حرکت TMJ
• تمرینات غیرفعال و فعال
• تمرینات تثبیت TMJ

فیزیوتراپی فک و صورت برای چه افرادی مناسب است؟

فیزیوتراپی و توانبخشی فک و صورت در دو جهت درمانی و زیبایی کاربرد دارد. این روش درمانی به درمان عارضه های ایجاد شده در ناحیه فک، صورت و گیج گاه می پردازد. افرادی که دچار آسیب در ناحیه فک و صورت می باشند، می توانند از این روش درمانی استفاده کنند. این افراد عبارتند از:

فلج صورت و فک:

این افراد در ناحیه از صورت یا فک دچار ضعف و ناتوانی شده و نمی توانند آن را حرکت بدهند. در نتیجه برای تحریک عضلات صورت و فک و به منظور حرکت دادن این نواحی، می توانند از فیزیوتراپی فک و صورت و روش های مختلف آن استفاده کنند.

سندرم های دردناک و اختلال آمیز در مفصل فک:

این افراد در ناحیه فک و صورت دچار درد های مبهم شده و همچنین دچار محدودیت و انحراف در ناحیه پایین فک به هنگام باز شدن آن می شوند. برای درمان این عارضه می توانند از تحریکات الکتریکی، FES، لیزر درمانی و… استفاده کنند تا موجب تسکین درد و کاهش التهابات فک و صورت شوند.

جلو و عقب و بودن فک و نا فرم بودن و بدشکلی آن:

افرادی که برای توازن و زیبایی ظاهری در صورت و فک و همچنین برطرف کردن بد شکلی فک (جلو وعقب بودن های فک)، جراحی فک انجام داده اند، بهتر است در جهت بهبود سریع و عملکرد بهتر فک، اقدام به فیزیوتراپی فک و صورت کنند.

جراحی انجام شده در ناحیه صورت و فک و دچار اختلال در عملکرد آن: این افراد نیز برای بازگشت عملکرد صورت و تکان دادن عضلات صورت و تقویت فک، به فیزیوتراپی فک و صورت و همچنین انجام تمرینات آن نیاز دارند.

فیزیوتراپی فک و صورت برای کلیه عارضه های فک و صورت از جمله در رفتگی فک، شکستگی فک، آسیب های گیجگاهی و… استفاده شده و گزینه مناسبی برای درمان افرادی است که مبتلا به این عارضه ها هستند.

فیزیوتراپی فک و صورت در منزل

روش های درمانی فیزیوتراپی در درمان بسیاری از مشکلات از جمله مشکلات فک و صورت، موثر و مفید می باشند. توانبخشی و فیزیوتراپی علاوه بر کلینیک و مراکز درمانی می تواند در خانه نیز انجام شود. در مواقعی که بیمار واجد شرایط مراجعه به کلینیک و مرکز درمانی نباشد، دچار کهولت سن، معلولیت های جسمی و … باشد و یا به دلایل دیگری از جمله صرفه جویی در وقت، کاهش استرس و تنش و… طالب انجام درمان های فیزیوتراپی فک و صورت در منزل باشد، فیزیوتراپیست به منزل بیمار آمده و بعد از آشنایی با بیمار شروع به بررسی وضعیت فک و صورت بیمار و همچنین سوابق بیماری های دیگر می کند.

سپس یک برنامه درمانی مناسب تعیین و تنظیم کرده و طبق آن به درمان فک و صورت بیمار می پردازد. ابتدا با استفاده از حرکات فیزیکی خاص، نرمش و ورزش های مناسب فک و صورت، به بهبود وضعیت فک و صورت از جمله اسپاسم، دررفتگی، فلج صورت، قفل شدگی، دردهای شدید، سرگیجه و … پرداخته و در نهایت برای سرعت بخشیدن به درمان، شروع به انجام تکنیک های مختلفی از جمله کایروپراکتیک، لیزرتراپی، تکار تراپی، الکترومغناطیس و… می کند.

فواید و مزایای فیزیوتراپی فک و صورت

فیزیوتراپی و توانبخشی فک و صورت موجب بهبود عارضه ها و مشکلات موجود در نواحی مختلف صورت، عضلات صورت و مفصل فک می شود و تاثیرات زیادی بر روی صورت و فک فرد می گذارد. این روش توانبخشی و درمانی با استفاده از تکنیک های متفاوت و نوینی انجام می گیرد. روش های فیزیوتراپی فک و صورت غیرتهاجمی و بدون عارضه خطرناک بوده و کاملا ایمن است.هزینه فیزیوتراپی فک و صورت نسبت به دیگر درمان های تهاجمی کم تر و مناسب تر است.

در صورتی که فرد فلج و یا معلول باشد و همچنین در افرادی که سن آن ها بالاست و نمی توانند به کلینیک درمانی مراجعه کنند، درمان و فیزیوتراپی در خانه انجام خواهد شد. از آنجایی که خانه محل امن تر و آرام تری نسبت به کلینیک است، فیزیوتراپی در خانه به کاهش استرس و فشارهای عصبی بیمار و همچنین درمان راحت تر و ایمن تر، کمک می کند.

این روش درمانی به بهبود عارضه های مربوط به فک و صورت می پردازد. این عوارض و مشکلات عبارتند از:

در رفتگی فک 

فیزیوتراپی فک و صورت در جهت درمان و جا انداختن مفصل فک انجام شده و به بهبود وضعیت فک بیمار کمک می کند.

شکستگی فک 

فیزیوتراپی فک و صورت بعد از آسیب هایی از جمله شکستگی فک انجام شده و به درمان و بهبود سریع استخوان ها کمک کرده و همچنین باعث کاهش درد و تورم صورت می شود.

فلج شدن فک 

از کار افتادن و فلج قسمتی از فک (فک بالا یا پایین) نیز به وسیله تکنیک های فیزیوتراپی درمان شده و بهبود می یابد.

فلج شدن صورت( فلج بل) و ضعف عضلات صورت

فیزیوتراپی صورت به تحریک عضلات صورت، افزایش گردش خون در بافت ها پرداخته و موجب ترمیم و بهبود بافت های آسیب دیده می شود. در نتیجه می تواند، عضلات را تحریک کند و تقویت کند.

تورم و دردهای شدید صورت و فک

تکنیک های مختلف درمانی فیزیوتراپی به همراه انجام تمرینات فیزیوتراپی به کاهش تورم های صورت و دردهای صورت پرداخته و باعث از بین رفتن آن ها می شود. همچنین این روش درمانی با تکنیک های مختلف می تواند، به درمان قفل شدن فک، صدا دادن فک، عصب فاشیال و آرتروز فک … پرداخته و در جهت زیبایی نیز مفید واقع شود.

مراحل و چگونگی فیزیوتراپی فک و صورت

توانبخشی فیزیوتراپی فک و صورت به روش های گوناگون و بر روی نواحی مختلف صورت و فک انجام می گیرد. این درمان هم به شکل نرمش و تمرینات مناسب و خاص بوده (حرکت دادن عضلات و نرمش صورت) و هم به همراه روش ها و تکنیک های مختلف درمانی توسط دست فیزیوتراپیست یا دستگاه و تجهیزات نوین و متفاوت انجام می شود. در ابتدا پزشک، بیمار را برای درمان نزد فیزیوتراپیست مجرب می فرستد، سپس:

آشنایی و مشاوره

 در جلسه اول، بیمار و فیزیوتراپیست با یکدیگر آشنا شده و در مورد مشکلات فک و صورت بیمار، شرایط بیمار و همچنین نگرانی های او، نحوه عملکرد فیزیوتراپیست و روش های فیزیوتراپی صحبت می کنند.

معاینه و بررسی سوابق

 بعد از بررسی شرایط بیمار و سوابق پزشکی او و همچنین انجام معاینات فیزیکی لازم( لمس صورت، فشار دادن، باز و بسته کردن فک و…) درجه آسیب و عارضه را بررسی کرده و تشخیص می دهد. بعد از آن درمان های لازم را به بیمار گفته و نگرانی های بیمار را برطرف می کند.

ارائه تمرینات ورزشی

بعد از انجام معاینات لازم تمرینات مفید، کاربردی، مناسب و خاصی را برای درمان فک و صورت برای بیمار تعیین و تنظیم می کند و تک تک جزئیات مرتبط و به آن از جمله: تعداد دفعات تکرار، مدت زمان انجام نرمش ها و چگونگی انجام آن ها و… را به بیمار ارائه می دهد.

 ارائه تکنیک های درمانی

در مرحله ی بعد، درمان های دیگر از جمله متدها و تکنیک های خاص فیزیوتراپی فک و صورت ( اولتراسوند تراپی، کایروپراکتیک، تحریکات الکتریکی، لیرز تراپی و..) را با توجه به ناحیه آسیب دیده فک و صورت و همچنین میزان و شدت آسیب و عارضه تعیین کرده و تعداد آن و نوع آن را نیز به بیمار اعلام می کند.

 تکمیل فرم و برنامه درمانی

سپس فرم ارائه شده به بیمار تکمیل شده فیزیوتراپیست برنامه کامل درمانی را همراه با روز و ساعت جلسات درمانی به بیمار تحویل داده و یک پرونده درمانی فیزیوتراپی برای فرد تشکیل می دهد. این پرونده تا آخرین جلسه درمانی و هر جلسه بررسی می شود و روند بهبود و پیشرفت در آن ثبت می شود.

در آخر، فیزیوتراپیست کلیه جلسات، روش های درمانی، تعداد تکنیک ها و نحوه انجام آن ها را بررسی و محاسبه کرده و سپس هزینه کلی را به بیمار اعلام می کند. سپس هزینه فیزیوتراپی به صورت کامل یا جلسه ای پرداخت می شود و درمان طبق برنامه درمانی ارائه شده، آغاز می گردد.

فیزیوتراپی فک و صورت چه تاثیری بر روی پوست دارد؟

با انجام روش های درمانی فیزیوتراپی بر روی صورت و عضلات آن، موجب افزایش گردش خون در بافت ها، تحریک بافت های آسیب دیده و مرده شده و همچنین به کلاژن سازی پوست کمک می شود. در نتیجه با کلاژن سازی پوست، پوست درخشان تر، شفاف تر و سالم تر خواهد شد. همچنین با انجام فیزیوتراپی صورت می توان از پیر شدن و افتادگی پوست و چین و چروک های پوستی نیز جلوگیری کرد.

برای درمان عارضه های فک و صورت، چند جلسه فیزیوتراپی نیاز است؟

عارضه و مشکلات فک و صورت، طی چند جلسه درمان می شوند، ولی هیچ تعداد جلسه قطعی برای درمان نمی توان تعیین کرد. این که چه مدت زمان طول بکشد تا بیمار بهبود یابد، به شرایط بیمار و نوع تکنیک ها و همچنین وضعیت آسیب و بیماری بستگی دارد. گاهی در ۱۰ جلسه و گاهی بیشتر از آن، به انجام فیزیوتراپی فک و صورت نیاز می باشد. مثلا در درمان فلج بلز، فیزیوتراپی حدود ۱ الی ۳ بار در هفته انجام می شود و مدت زمان هر جلسه حدود ۴۸ دقیقه می باشد. هر چه عارضه شدید تر باشد، جلسات فیزیوتراپی نیز بیشتر خواهد بود.

کلینیک مجهز و تخصصی فیزیوتراپی ایرانیان در اصفهان

به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و دکتر مهدی صدیقی متخصص طب فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.