ترمیم استخوان ترقوه
شکستگی ترقوه، شکستگی در استخوان ترقوه است. این نوع شکستگی شایع است که اغلب در اثر سقوط، آسیب ورزشی یا تصادف رانندگی اتفاق می‌افتد. اگرچه شکستگی ترقوه دردناک است، اما بیشتر افراد نیازی به جراحی ندارند. فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش سفتی و بازسازی قدرت ترقوه کمک کند.
ترمیم و بازسازی استخوان ترقوه ناشی از شکستگی و تاثیر فیزیوتراپی بر آن
شکستگی ترقوه، شکستگی در استخوان ترقوه، یکی از استخوان‌های اصلی شانه است. ترقوه، استخوانی است که سینه (استرنوم) را به شانه متصل می‌کند. این یک استخوان بسیار محکم است که کمی S شکل است و در بسیاری از افراد به راحتی دیده می‌شود. در مفصلی با غضروفی به نام مفصل استرنوکلاویکولار (Sternoclavicular joint) به جناغ متصل می‌شود. در انتهای دیگر، استخوان با ناحیه شانه در قسمتی از تیغه شانه (کتف) به نام آکرومیون برخورد می‌کند. مفصلی که در انتهای استخوان حاوی غضروف قرار دارد، مفصل آکرومیوکلاویکولار نامیده می‌شود.
استخوان ترقوه به عنوان یک پایه برای اتصال جناغ به تیغه شانه عمل می‌کند. به دلیل موقعیت بحرانی ترقوه، هر نیروی شدید وارد بر شانه، مانند افتادن مستقیم روی شانه یا افتادن روی بازوی کشیده، نیرو را به ترقوه منتقل می‌کند. در نتیجه، استخوان ترقوه، یکی از رایج‌ترین استخوان‌های شکسته در بدن است و حدود ۵ درصد از شکستگی‌های بزرگ‌سالان را تشکیل می‌دهد. اکثر شکستگی‌های ترقوه را می‌توان با پوشیدن یک بریس برای جلوگیری از حرکت بازو و شانه در حین بهبود استخوان درمان کرد. با این حال، در برخی از شکستگی‌های ترقوه، تکه‌های استخوان در هنگام آسیب از جای خود دور می‌شوند. برای این شکستگی‌های پیچیده‌تر، ممکن است نیاز به جراحی برای تنظیم مجدد استخوان ترقوه باشد.
علائم شکستگی استخوان ترقوه چیست؟
شکستگی استخوان ترقوه می‌تواند بسیار دردناک باشد و ممکن است حرکت بازو را سخت کند. سایر علائم و نشانه‌های شکستگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید که با حرکت دادن آن ناحیه بدتر می‌شود.
- شانه به سمت پایین یا جلو افتاده است، زیرا استخوان، دیگر آن را پشتیبانی نمی‌کند.
- مشکل در حرکت یا بلند کردن بازو، همراه با احساس ساییدگی احتمالی هنگام انجام این کار.
- کبودی، تورم یا حساسیت در ناحیه آسیب‌دیده.
- بی‌حسی یا سوزن و سوزن
- خونریزی، اگر استخوان به بافت و پوست آسیب رسانده باشد (این نادر است).
چگونه می‌توان متوجه شکستگی استخوان ترقوه شد؟
هنگامی که استخوان‌ها می‌شکنند، به دلیل خونریزی از رگ‌های خونی داخل و اطراف استخوان، تورم ایجاد می‌شود. همچنین درد ناشی از شکستگی استخوان به دلیل آسیب پایانه‌های عصبی میکروسکوپی در اطراف استخوان وجود دارد. گاهی اوقات استخوان به اندازه‌ای شکسته می‌شود که بین انتهای شکسته، زاویه ایجاد می‌کند که این باعث تغییر شکل در امتداد استخوان می‌شود.
معمولاً با شکستگی استخوان ترقوه، درد و تورم شدید اتفاق می‌افتد و ممکن است تغییر شکل قابل مشاهده باشد. اغلب با هر تلاشی برای حرکت بازو در محل شکستگی، درد وجود دارد. تنها راه برای تأیید شکستگی، گرفتن عکس با اشعه ایکس از ناحیه آسیب‌دیده است.
در صورت شکستگی استخوان ترقوه چه باید کرد؟
اگر فردی که دچار آسیب شده است، فکر می‌کند که ترقوه او شکسته است، بهتر است فوراً به دنبال درمان پزشکی آن باشد. بهترین راه برای درمان آسیب تا زمانی که بتوان به پزشک یا مرکز اورژانس رسید، توصیه می‌شود تا بازو و شانه را با نگه داشتن بازو نزدیک بدن با بازوی دیگر توسط بریس، ناحیه مورد نظر را بی‌حرکت نگه دارد. در صورت عدم دسترسی به پزشک در هنگام آسیب، می‌توان هر بار ۲۰ تا ۳۰ دقیقه کمپرس یخ را روی ناحیه آسیب‌دیده قرار داد، اما باید مراقب بود تا پوست دچار انجماد نشود.
همچنین در صورت درد غیرقابل تحمل تا قبل از مراجعه به پزشک، می‌توان به طور موقت از داروهای ضد درد مانند تایلنول یا داروهای غیر استروئیدی بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن استفاده کرد. تنها زمانی که نباید دارو مصرف کرد، هنگامی است که شکستگی بر روی پوست قابل مشاهده است که این نشان می‌دهد انتهای استخوان‌ها ممکن است پوست را سوراخ کرده باشند. در این صورت، شکستگی ممکن است به جراحی برای هر گونه ضایعات اضافی ناشی از شکستگی نیاز داشته باشد. سایر نشانه‌های آسیب شدیدتر عبارتند از: گزگز، بی‌حسی یا ضعف در دست یا بازو. اگر آسیب نزدیک جناغ است و تنگی نفس یا مشکل در بلع وجود دارد، باید فرد آسیب‌دیده فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.
چگونه شکستگی استخوان ترقوه تشخیص داده می‌شود؟
فیزیوتراپیست ارزیابی کاملی را انجام خواهد داد که آیا بیمار جراحی شده است یا خیر. هدف از این بررسی، ارزیابی میزان وضعیت یا آسیب بیمار است. همچنین چنین ارزیابی‌هایی به تعیین علت و هر عاملی که ممکن است در آن نقش داشته باشد، کمک می‌کند. شکستگی استخوان ترقوه اغلب در اثر یک آسیب منفرد ایجاد می‌شود. فیزیوتراپیست در مورد سابقه سلامتی، آسیب، وضعیت و فعالیت‌های بیمار مصاحبه خواهد کرد. فرم‌هایی که قبل از اولین جلسه توسط بیمار پر می‌ّشود، به فیزیوتراپیست کمک می‌کند اطلاعات موردنیاز را جمع‌آوری کند. مصاحبه بیشتر به تشخیص هر چه دقیق‌تر علائم ناشی از شکستگی استخوان ترقوه کمک می‌کند. فیزیوتراپیست ممکن است از بیمار چنین سؤالاتی را بپرسد:
- مصدومیت چگونه رخ داد؟
- چگونه از این وضعیت مراقبت شده است؟ آیا آزمایشات تصویربرداری یا آزمایشات دیگری انجام شده و نتایج آن‌ها تاکنون چگونه بوده است؟
- علائم فعلی چیست و چگونه روز و فعالیت‌های روزمره را تغییر داده است؟
- آیا درد دارد؟ در صورت داشتن درد، محل و شدت درد چیست؟ آیا شدت درد در طول روز متفاوت است؟
- آیا در انجام هر فعالیتی مشکلی وجود دارد؟ بعد از مصدومیت، چه فعالیت‌هایی را نمی‌توان انجام داد؟ چه فعالیت‌هایی علائم را بدتر می‌کند؟
تشخیص شکستگی استخوان ترقوه توسط فیزیوتراپیست
جمع‌آوری این اطلاعات به فیزیوتراپیست این اجازه را می‌دهد تا آنچه را که بیمار تجربه می‌کند، بهتر درک کند. همچنین به تعیین دوره معاینه فیزیکی بیمار کمک می‌کند. معاینه فیزیکی بسته به بر اساس اطلاعات حاصل از مصاحبه متفاوت خواهد بود. اغلب با مشاهده حرکات مورد بحث در مصاحبه یا هر موقعیتی که باعث درد بیمار می‌شود، شروع می‌گردد. معاینه شامل ناحیه دارای علائم است. همچنین ممکن است نواحی دیگری از بدن را که ممکن است به دلیل آسیب تغییر کرده‌اند نیز شامل شود.
فیزیوتراپیست بالا و پایین بردن شانه و بازوی بیمار را ارزیابی می‌کند. آن‌ها تحرک و قدرت شانه و سایر نواحی را در صورت نیاز بررسی می‌کنند. این به آن‌ها کمک می‌کند تا دریابند چه مناطقی برای بهبود وضعیت بیمار نیاز به درمان دارند. فیزیوتراپیست به آرامی، اما با مهارت، اطراف بازو و شانه بیمار را فشار می‌دهد تا دقیقاً جایی که دردناک‌تر است را پیدا کند. سپس فیزیوتراپیست یافته‌های خود را با بیمار در میان خواهد گذاشت. آن‌ها با فرد آسیب‌دیده همکاری خواهند کرد تا برنامه‌ای اختصاصی و متناسب با شرایط او ایجاد کنند تا به بهبودی بیمار کمک کند.
روش‌های درمان شکستگی استخوان ترقوه
اولین کاری که پزشک انجام می‌دهد این است که برای تعیین اینکه آیا ترقوه شکسته است یا خیر، محل شکستگی و اینکه چند قطعه از استخوان ترقوه شکسته شده است، رادیوگرافی می‌گیرد. شکستگی‌های ترقوه اساساً بر اساس محل به سه نوع تقسیم می‌شوند: شکستگی‌های نزدیک جناغ که کمتر شایع هستند، شکستگی‌های نزدیک مفصل AC دومین شکستگی شایع هستند و می‌توانند الگوهای مختلفی داشته باشند. شایع‌ترین شکستگی‌های ترقوه در وسط استخوان ترقوه، تقریباً در نیمه‌راه بین جناغ و مفصل AC است.
متداول‌ترین راه برای درمان شکستگی‌های وسط استخوان ترقوه، بی حرکت نگه داشتن آن ناحیه با اسلینگ یا بانداژ مخصوص به نام آتل است. مطالعات نشان داده‌اند که این شکستگی‌ها به همان سرعت و به خوبی با اسلینگ بهبود می‌یابند، بنابراین در اکثر موارد، اسلینگ توصیه می‌گردد. آتل به طور کلی ناراحت‌کننده است و پوشیدن بی‌وقفه آن به مدت شش یا هشت هفته، دشوار است، همچنین می‌تواند منجر به مشکلات پوستی شود؛ اما انتخاب نوع اسلینگ باید مطابق با نظر پزشک و یا فیزیوتراپیست باشد.
دیگر روش‌های درمانی برای شکستگی استخوان ترقوه
روش درمانی دیگر که به درمان شکستگی ترقوه کمک می‌کند، تسکین درد با سرما درمانی و مسکن است. برای کاهش درد و تورم توصیه می‌شود هر دو ساعت یکبار به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بر روی ناحیه شکسته شده کمپرس یخ گذاشته شود، اما در چنین آسیبی، گرما درمانی توصیه نمی‌شود. داروهای مسکن به شکل برای تسکین درد ناشی از شکستگی ترقوه بهترین است و ممکن است برای چند هفته بیمار به آن نیاز داشته باشد، به خصوص برای کمک به خواب. بسیاری از بیماران مبتلا به این آسیب باید به صورت نشسته بخوابند تا راحت باشند.
سایر داروهای تسکین‌دهنده درد مانند استامینوفن یا داروهای غیر استروئیدی ممکن است مورد استفاده قرار گیرند، اما معمولاً تا زمانی که درد و تورم از بین نرود، به تنهایی کافی نیستند. اگر استخوان ترقوه شکسته، تکه تکه شده است، در بیش از یک مکان شکسته شده است یا به خوبی در امتداد قرار نگرفته است، ممکن است جراحی توصیه شود.
درمان جراحی برای بهبود شکستگی استخوان ترقوه
اگر انتهای شکستگی استخوان‌ها به طور قابل توجهی از جای خود خارج شده باشد، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. جراحی معمولاً شامل بازگرداندن قطعات شکسته شده استخوان به جای خود و جلوگیری از جابجایی آن‌ها از جای خود تا زمان بهبودی است. این می‌تواند قدرت شانه را پس از بهبودی، بهبود بخشد. روش‌هایی که در جراحی به کار می‌رود، شامل:
کاهش باز و تثبیت داخلی (Open reduction and internal fixation)
این روشی است که اغلب برای درمان شکستگی ترقوه استفاده می‌شود. در طی این روش، قطعات استخوان ابتدا در حالت طبیعی خود قرار می‌گیرند، سپس قطعات استخوان با سخت افزار فلزی مخصوص در جای خود نگه داشته می‌شوند. روش‌های متداول تثبیت داخلی استخوان ترقوه عبارتند از:
- صفحات و پیچ.: پس از جابجایی مجدد در تراز طبیعی خود، قطعات استخوانی با پیچ های مخصوص و صفحات فلزی متصل به سطح بیرونی استخوان در جای خود نگه داشته می‌شوند. پس از جراحی، ممکن است یک تکه کوچک از پوست بی حس در زیر برش مشاهده شود. این بی‌حسی با گذشت زمان کمتر قابل توجه خواهد بود. از آنجایی که ترقوه مستقیماً زیر پوست قرار دارد، ممکن است بیمار بتواند صفحه را از طریق پوست خود احساس کند.
صفحات و پیچ‌ها به طور معمول پس از بهبودی استخوان برداشته نمی‌شوند، مگر اینکه باعث ناراحتی شوند. مشکلات سخت‌افزاری حاصل از این روش رایج نیستند، اما برخی از بیماران متوجه می‌شوند که وجود این صفحات می‌تواند ناحیه استخوان ترقوه را تحریک کند. اگر این اتفاق بیفتد، صفحات کار گذاشته را می‌توان پس از بهبود شکستگی جدا کرد.
- پین یا پیچ: همچنین می‌توان از پین‌ها یا پیچ‌ها برای نگه داشتن شکستگی در موقعیت مناسب پس از بازگرداندن انتهای استخوان در جای خود استفاده کرد. برش‌های ایجاد شده برای قرار دادن پین یا پیچ معمولا کوچک‌تر از برش‌های استفاده‌شده برای صفحات هستند. پین‌ها یا پیچ‌ها اغلب پوست را در جایی که قرار داده‌اند، تحریک می‌کنند و معمولاً پس از بهبود شکستگی برداشته می‌شوند.
چگونگی مدیریت درد پس از جراحی
بیمار پس از جراحی مقداری درد احساس خواهد کرد. این بخشی طبیعی از روند بهبودی است. بسیاری از بیماران متوجه می‌شوند که استفاده از یخ و داروهای ساده و بدون نسخه برای تسکین درد تنها چیزی است که برای تسکین درد لازم است. اگر درد بیمار شدید باشد، پزشک ممکن است برای چند روز یک داروی مسکن قوی تجویز کند. باید توجه داشت که اگرچه اپیوئیدها به تسکین درد بعد از جراحی کمک می‌کنند، اما یک نوع ماده مخدر هستند که در صورت مصرف طولانی‌مدت، می‌توانند اعتیادآور باشند. به همین دلیل، این گونه مسکن‌های قوی معمولاً برای مدت کوتاهی تجویز می‌شوند.
مهم است که از چنین داروهایی فقط طبق دستور پزشک استفاده شود. به محض اینکه درد شروع به بهبود کرد، مصرف این گونه داروها باید متوقف گردد. پس از جراحی، انجام یک سری تمرینات خاص، به بازیابی حرکت و تقویت شانه کمک می‌کند؛ بنابراین پزشک ممکن است یک برنامه درمانی در خانه ارائه دهد یا پیشنهاد کند که با یک فیزیوتراپیست کار شود. برنامه‌های درمانی معمولاً با تمرینات حرکتی ملایم شروع می‌شوند. با بهبود شکستگی، پزشک به تدریج تمرینات تقویتی را به برنامه بیمار اضافه می‌کند. اگرچه این یک روند درمانی کند است، اما پیروی از برنامه فیزیوتراپی، عامل مهمی در بازگشت به تمام فعالیت‌هایی است که بیمار از آن لذت می‌برد.
در زمان انتظار برای بهبود شکستگی ترقوه چه باید کرد؟
در عرض چند روز پس از شکستگی، باید بتوان انگشتان، مچ دست و آرنج را بدون ناراحتی زیاد حرکت داد. با بهبود درد در ناحیه ترقوه، باید بیمار بتواند کمی مفصل شانه را حرکت دهد تا از سفت شدن بیش از حد مفصل جلوگیری شود. در صورتی که مفصل شانه سفت گردد، این وضعیت به نام شانه یخ‌زده شناخته می‌شود. معمولاً با شروع کاهش درد در شکستگی، شروع حرکت شانه قابل قبول است. پزشک ممکن است حرکات اصلاحی و تمریناتی را به بیمار نشان دهد یا او را برای راهنمایی نزد فیزیوتراپیست بفرستد.
به طور کلی حرکت شانه از بهبود شکستگی ترقوه پس از شروع به بهبود شکستگی، جلوگیری نمی‌کند. هنگامی که شکستگی بهبود یافت، حرکت به طور کلی محدود نمی‌شود. ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا شکستگی به اندازه کافی بهبود یابد تا در برابر تماس مانند ورزش مقاومت کند. برای تقویت شانه و بازو باید تا زمان بهبودی شکستگی صبر کرد تا زمانی که پزشک به بیمار توصیه نکرده است، نباید ورزش را انجام داد. همچنین، افرادی که می‌خواهند با انجام تمرینات هوازی، تناسب‌اندام داشته باشند، معمولاً می‌توانند پس از چند هفته، ورزش‌های سبک مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری را با اجازه پزشک خود شروع کنند.
