علل شایع کمردرد در کودکان و نوجوانان و راه‌های درمان آن
کمردرد در کودکان و نوجوانان نسبتاً شایع است. بر اساس مطالعه‌ای، نشان داده شده است که تقریبا ۳۴ درصد از کودکان در سال گذشته احساس کمردرد کرده‌اند و تقریبا ۹ درصد از آنها با کمردرد شدید مواجه شده‌اند. در سن ۱۵ سالگی، ۲۰ تا ۷۰ درصد از کودکان در مقطعی از زندگی خود دچار کمردرد می‌شوند. احتمال بروز کمردرد با افزایش سن افزایش می‌یابد که این در دختران شایع‌تر است.
این مطالعه نشان داد که وقتی درمان دنبال می‌شود، فیزیوتراپی بیشتر تجویز می‌شود ، به طوری که کمتر از ۲ درصد از بیماران، نیاز به درمان‌های تهاجمی‌تر، مانند تزریق و جراحی دارند. اگر شرح حال و معاینه فیزیکی، نشان دهنده آسیب شناسی زمینه‌ای باشد، رادیوگرافی، اندازه گیری میزان رسوب گلبول‌های قرمز و همچنین اندازه گیری پروتئین، باید انجام شود. برای اطمینان از تشخیص داده شده، ممکن است نیاز به پیگیری تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، توموگرافی کامپیوتری یا اسکن استخوان باشد.
به طور کلی پذیرفته شده است که عوامل زیر نیاز به ارزیابی فوری دارند: سن بیمار کمتر از چهار سال، علائم مداوم، محدودیت‌های فعالیت‌های خودخواسته، علائم سیستمیک، افزایش ناراحتی، درد مداوم در شب و علائم عصبی. با آگاهی از اینکه درد می‌تواند تاثیر عمده‌ای بر زندگی کودک و نوجوان داشته باشد، پیشگیری و درمان کمردرد، برای کمک به بازیابی سلامت و تندرستی آنها بسیار مهم است.
نشانه‌های ابتلا به کمردرد در کودکان و نوجوانان
کمردرد می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم و نشانه‌ها را در بر داشته باشد. این می‌تواند خفیف و صرفا آزاردهنده باشد یا می‌تواند شدید و ناتوان کننده باشد. کمردرد ممکن است ناگهان شروع شود، یا ممکن است به آرامی شروع شود و به تدریج با گذشت زمان بدتر شود. بسته به علت زمینه‌ای درد، کمردرد را می‌توان به طرق مختلف تجربه کرد. مثلا:
درد شبانه
درد منظم که در شب رخ می‌دهد و کودک را بیدار می‌کند، معمولا با تومورها یا عفونت‌ها همراه است. سایر علائم احتمالی مرتبط با کمردرد شبانه شامل تب، ضعف و کاهش وزن است. درد شبانه نیاز به ارزیابی فوری توسط پزشک متخصص دارد.
درد با علائم عمومی
تب و سایر علائم عمومی که با کمردرد بروز می‌کند، نشان دهنده عفونت یا تومور احتمالی است. التهاب دیسک (Diskitis) معمولا با تب، بی اشتهایی، ضعف و تحریک پذیری در کودکان زیر ۱۰ سال همراه است. در کودکان یک تا سه ساله، التهاب دیسک ممکن است با توقف راه رفتن همراه باشد. در کودکان بزرگتر، درد شکم نیز ممکن است وجود داشته باشد. درمان با آنتی بیوتیک‌ها و استراحت، معمولا علائم را در حدود سه هفته برطرف می‌کند.
درد حاد
دیسک‌های فتق شده، شکستگی‌ها و کشیدگی‌های عضلانی به عنوان کمردرد حاد ظاهر می‌شوند. فتق دیسک در کودکان و نوجوانان همانند بزرگسالان، یکسان است. اگرچه برخی به سادگی با تنگی همسترینگ ظاهر می‌شوند. شکستگی حاد معمولا باعث درد شدید و حاد در ستون فقرات کمری می‌شود. شکستگی مهره‌ها ممکن است در اثر ضربه ناشی از تصادف وسیله نقلیه موتوری یا سقوط از ارتفاع ایجاد شود و معمولا با آسیب‌های دیگر همراه است.
درد با حرکت ستون فقرات بدتر می شود
خم شدن ستون فقرات باعث افزایش فشار بر عناصر قدامی ستون فقرات، به ویژه مهره‌ها و فضاهای دیسک کمر می‌شود. بنابراین، درد مربوط به فتق دیسک معمولا با خم شدن به جلو بدتر می‌شود. سایر علل درد با خم شدن به جلو شامل لغزش آپوفیز (slipped apophysis) و ضایعات مهره‌ای است. کشیدگی ستون فقرات باعث افزایش فشار بر عناصر خلفی ستون فقرات و ساق پا می‌شود. در صورت وجود آسیب یا ضایعه در این ناحیه، بیمار تمایلی به خم کردن بیش از حد کمر خود نخواهد داشت.
معاینه جسمی کودکان و نوجوانان برای تشخیص علائم کمردرد
معاینه فیزیکی کودکان و نوجوانان مبتلا به کمردرد با بررسی بصری کمر و حالت ایستاده شروع می‌شود. پزشک باید به دنبال علائم غیر طبیعی باشد، مانند: عدم تقارن اعضای بدن و یا اختلاف طول پا. بیمار باید به محل دقیق درد اشاره کند تا پزشک تشخیص دهد که آیا حساسیت در آنجا وجود دارد یا خیر. پزشک همچنین باید مشخص کند که آیا کمر با خم شدن به جلو بدتر می‌شود یا خیر. پزشک باید میزان خم شدن ستون فقرات را ارزیابی کند و تعیین کند که آیا بیمار می‌تواند با انگشتان پا و پاشنه پا راه برود یا خیر.
یک معاینه کامل حرکتی و حسی، شامل آزمایش قدرت گروه‌های حرکتی خاص و آزمایش حسی و بازتابی نیز انجام می‌شود. آزمایش بالا بردن پای راست برای سیاتیک ارزیابی می‌شود. از دست دادن حس درماتومی ممکن است نشان دهنده ضایعه ریشه عصبی باشد.
علل کمردرد در کودکان و نوجوانان
مانند بزرگسالان، فشار عضلانی، شایع ترین علت کمردرد در کودکان است. این فشارها بیشتر در ناحیه کمر (ستون فقرات کمری) بیشتر از گردن (ستون فقرات گردنی) یا وسط پشت (ستون فقرات قفسه سینه) دیده می‌شود و معمولا در اثر آسیب‌های مکرر، استفاده از تکنیک‌های اشتباه در ورزش یا زمین خوردن ایجاد می‌شود. علاوه بر فشار عضلانی ناشی از آسیب، سایر علل شایع کمردرد در کودکان عبارتند از:
- ضعف عضلات مرکزی
- اضافه وزن و چاقی
- ضعف و سفتی عضلات (در کودکان و نوجوانان در حال رشد شایع است)
- حمل نادرست یا طولانی مدت یک کوله پشتی سنگین
- سبک زندگی بی تحرک (به عنوان مثال، تماشای تلویزیون یا نشستن ساعت‌ها در مقابل کامپیوتر)
کمردرد ورزشکاران نوجوان
هممچنین ورزشکاران نوجوان به احتمال زیاد دچار کمردرد می‌شوند که معمولا در اثر استفاده بیش از حد بدن خود ایجاد می‌شود، مانند چرخش مکرر، چرخش یا افزایش بیش از حد کمر(خم شدن به عقب). این حرکات در بسیاری از ورزش‌ها رایج است، از جمله:
- رقصیدن
- فوتبال
- ژیمناستیک
- فوتبال
- والیبال
- وزنه برداری
کمردرد همچنین می‌تواند باعث آسیب بیش از حد عنصر خلفی شود. این آسیب روی ماهیچه‌ها و رباط‌های ستون فقرات تأثیر می‌گذارد و در اثر پیچ خوردن مکرر و افزایش بیش از حد ایجاد می‌شود. با این حال، مانند اسپوندیلولیز، باعث آسیب ساختاری به ستون فقرات نمی‌شود. علل کمتر شایع کمردرد در نوجوانان و کودکان نیز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- فتق دیسک
- عفونت
- آسیب دیدگی کمر
- تومور
همچنین پزشکان معتقدند که بیشتر دردهای بالای کمری، ناشی از وضعیت بد بدن در هنگام استفاده از کامپیوتر و یا موبایل است. والدین این را همیشه در فرزندان خود می‌بینند، وقتی که آنها در حال نوشتن پیام تلفنی هستند، هنگام بازی‌های ویدئویی خم می‌شوند یا برای کار مدرسه روی کامپیوتر خم می‌شوند. به طور کلی، وضعیت صحیح می‌تواند به تسکین کمردرد و جلوگیری از بروز آن در وهله اول کمک کند.
چه زمانی کودکان و نوجوانان باید در مورد کمردرد به پزشک مراجعه کنند؟
در صورت عدم بهبود کمردرد ظرف سه هفته با پزشک تماس بگیرید. کودکان کوچکتر (زیر ۸ سال) که کمردرد بدون سابقه شناخته شده یا آسیب اخیر را تجربه می‌کنند، باید زودتر توسط پزشک متخصص معاینه شوند. بهترین کاری که می‌توان برای کودکان یا نوجوانان مبتلا به کمردرد انجام داد این است که به موقع، به پزشک اطفال یا پزشک خانواده فرزند خود مراجعه کنید. آنها می‌توانند آسیب‌ها یا شرایط ساده‌تری را درمان کنند و در صورت نیاز، فرزند خود را به متخصص ارجاع دهید.
کدام درمان کمردرد بیشتر برای کودکان و نوجوانان استفاده می‌شود؟
کمردرد در کودکان معمولا کوتاه مدت است و می‌توان با استفاده از یخ، استراحت و داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای تسکین درد، آنها را درمان کرد. تحقیقات نشان می‌دهد که یک برنامه ورزشی روزانه می‌تواند در کاهش کمردرد کودک شما نقش داشته باشد. گاهی اوقات نیز بر اساس تشخیص پزشک، ممکن است از اصلاح فعالیت کننده‌ها یا بریس استفاده شود. اگر کودک شما کمردرد بی وقفه‌ای را تجربه می‌کند، ممکن است به یک متخصص مانند فیزیوتراپیست ارجاع داده شود که می‌تواند در مورد هرگونه تمرین و تغییر شیوه زندگی که به کاهش درد کمک می‌کند، مشاوره دهد. درمان‌های مکمل مانند ماساژ، مراقبت‌های کایروپراکتیک و طب سوزنی، ممکن است روند بهبودی فرزند شما را افزایش داده و به تسکین سریع‌تر درد نیز کمک کند.
نکات قابل توجه برای جلوگیری از کمردرد در کودکان و نوجوانان
دوران امتحانات به معنی خواب ضعیف، رژیم غذایی نامناسب و استرس شدید روحی و جسمی است. ساعت‌های طولانی نشستن و مطالعه در یک وضعیت، می‌تواند منجر به کمردرد طولانی مدت برای کودکان و نوجوانان شود. ستون فقرات آسیب دیده می‌تواند بر هر قسمت از زندگی کودکان و نوجوانان تأثیر بگذارد و هرگونه صدمه به ستون فقرات عواقب درازمدتی دارد. همچنین طبق مطالعات اخیر، نتایج نشان می‌دهند که بین سوء مصرف مواد و کمردرد ارتباط وجود دارد.
به عنوان مثال، کودکان ۱۴-۱۵ ساله که بیش از یک بار در هفته درد را تجربه می‌کردند، ۲-۳ برابر بیشتر از کسانی که به ندرت یا هرگز درد نداشتند، در ماه گذشته مشروبات الکلی یا دخانیات مصرف کرده بودند. ترکیبی از کمردرد و عادات ناسالم تا بزرگسالی ادامه می‌یابد. علاوه بر این، مغز در حال رشد، مستعد تأثیرات منفی مواد سمی است و استفاده از آن در اوایل نوجوانی ممکن است خطر سوء مصرف مواد و مشکلات روانی را در مراحل بعدی زندگی، افزایش دهد.
در برخی موارد، کمردرد نیز می‌تواند نشانه مشکل غیر مرتبط با ستون فقرات باشد. به عنوان مثال، مشکلات کلیوی می‌تواند باعث کمردرد در دو طرف ستون فقرات شود. در اینجا نکاتی برای جلوگیری ابتلا به کمردرد در کودکان و نوجوانان در خطاب به والدین آنها، آورده شده است:
والدین برای کمردرد در کودکان و نوجوانان خود چه کارهایی باید انجام بدهند؟
- از فرزند خود نخواهید بنشیند. نشستن لزوما رفتار خوبی نیست. بگذارید آنها تا آنجا که می‌خواهند حرکت کنند.
- شما بزرگترین الگو برای فرزندان خود هستید. بنابراین سبک زندگی بی تحرک را در پیش نگیرید.
- به فرزندان خود یادآوری کنید که صاف بنشینند. اطمینان حاصل کنید که کوله پشتی کودک شما زیاد سنگین و دارای بار اضافی نباشد.
- اگر کمر درد باعث بیدار نگه داشتن کودک و یا نوجوان شما در شب، بیدار شدن از خواب یا دخالت در فعالیت‌های روزانه او می‌شود، به پزشک مراجعه کنید.
- خود و فرزندتان را در مورد آسیب‌های ورزشی آموزش دهید تا بدانید چگونه آنها را مدیریت کنید.
- هنگامی که فرزند شما با تاب یا وسایل دیگر بازی می‌کند، نظارت کنید. به او بیاموزید که جلو یا عقب تاب‌ها راه نرود یا روی آنها نایستد.
- وقتی فرزندتان ورزش جدیدی را آغاز می‌کند، بر ایمنی اصرار داشته باشید. به عنوان مثال، کودکی که اسکی، اسکیت یا اسنوبورد یا هر ورزشی را شروع می‌کند، باید برای آموختن تکنیک‌های مناسب، آموزش ببیند.
- کودکانی که دوچرخه سواری یا اسکیت سواری می‌کنند، همیشه باید از کلاه ایمنی، محافظ دهان، محافظ مچ و محافظ زانو استفاده کنند.
- کمربند ایمنی و صندلی‌های ایمنی کودک، بهترین محافظ برای کودکانی است که سوار اتومبیل می‌شوند. نوزادان و کودکان کوچک باید صندلی ایمنی مخصوص کودکان خود را داشته باشند.
- نوجوان شما در حین بلوغ و بلافاصله از حرکت، ممکن است احساس خجالت کنند. آنها را تشویق کنید تا نسبت به خود احساس راحتی کنند. به آنها کمک کنید یک شیوه زندگی فعال را، حفظ کنند.
توصیه های پزشکان به والدین
پزشکان همچنین به والدین هشدار می‌دهند که در هنگام جهش رشد، ورزشکاران جوان را زیر نظر داشته باشند. انعطاف پذیری و تعادل عضلانی ورزشکار می‌تواند در طول جهش سریع رشد، کاهش یابد که منجر به بی ثباتی ستون فقرات می‌شود. این در نهایت می‌تواند خطر آسیب به کمر را در نوجوانان افزایش دهد. دختران در سنین ۱۲ تا ۱۴ سالگی دچار جهش رشد می‌شوند. آنها همچنین به آرامی رشد می‌کنند و ممکن است حتی متوجه رشد آنها نشوید. از سوی دیگر، پسران در هر زمان در دوران دبیرستان، جهش رشد را تجربه می‌کنند، اما از رشد آنها آگاهی بیشتری دارید.
کلام پایانی
کمردرد اغلب به عنوان یک مشکل بالقوه در بین کودکان و نوجوانان در نظر گرفته نمی‌شود. بنابراین هنگامی که کمردرد در سنین پایین شروع می‌شود، بررسی علت آن، غافلگیر کننده و گیج کننده است. در این بین، والدین نقش مهمی در کمک به بهبودی کمردرد فرزندشان دارند. مطالعات نشان می‌دهد که کودکانی که دچار استرس یا افسردگی هستند، بیشتر دچار کمردرد حاد می‌شوند.
توصیه می‌شود فرزندان خود را تشویق کنید که به طور منظم فعالیت کنند، ورزش کنند، به اندازه کافی بخوابند و به موقع استراحت کنند. بنابراین اگر فرزند شما کمردرد را تجربه می‌کند، با برنامه درمانی مناسب و تغییر شیوه زندگی او، فرزند شما در مسیری قرار می‌گیرد که کمردرد نداشته باشد و بتواند به موقع به فعالیت‌های مورد علاقه خود بازگردد.
