مقدمه
سندرم خروجی قفسه سینه (Thoracic Outlet Syndrome (TOC)) به یکی از اختلالات ناشی از فشرده سازی، تحریک اعصاب و یا آسیب عروق خونی اطلاق می شود. این عارضه در ناحیه بالای قفسه سینه و زیر گردن ایجاد می گردد. سندرم خروجی قفسه سینه عمدتا مستقل از سن و جنسیت افراد می تواند رخ دهد.
این عارضه را نمی توان یک بیماری دانست و ممکن است به هر دلیلی به وجود آید. برای مثال، ورزشکارانی که در رشته هایی نظیر شنا، بیس بال و والیبال فعالیت دارند، در موارد زیادی به این سندرم دچار خواهند شد. در این مقاله قصد داریم به بررسی عارضه خروجی قفسه سینه و کلیه نشانه ها و راه های درمانی آن بپردازیم.
سندرم خروجی قفسه سینه چیست؟
وقتی عروق خونی شامل شریان ها و وریدها و رشته های عصبی موجود در ناحیه زیر گردن و بالای قفسه سینه دچار آسیب، فشردگی و یا تحریک می شوند، شخص اصطلاحا دچار عارضه خروجی قفسه سینه شده است. با توجه به اینکه قفسه سینه محل جمع شدن این رگ ها و اعصاب هستند، از این رو به آن سندرم خروجی قفسه سینه می گویند.
چه کسانی امکان ابتلا به سندرم خروجی قفسه سینه را دارند؟
هر فردی در هر سنی و با هر جنسیتی ممکن است به عارضه خروجی قفسه سینه مبتلا شود. این مشکل در بین برخی از ورزشکارانی که عمدتا با شانه و بازوهای خود کار می کنند، بسیار شایع است. برای مثال افرادی که در رشته های ورزشی شنا، والیبال و بیس بال فعالیت دارند، بیش از بقیه مستعد ابتلا به سندرم خروجی قفسه سینه هستند.
نوع عصبی عارضه خروجی قفسه سینه در بین افراد رایج تر است؛ به طوری که حدود ۹۵ درصد از بیماران به این نوع از عارضه مبتلا می شوند. شیوع سندرم یاد شده در بانوان میانسال بیشتر به چشم می خورد؛ این مساله به میزان ضعف بدنی، رشد عضلانی ضعیف و یا هر دو فاکتور بستگی دارد.
چه فاکتورهایی در بروز سندرم خروجی قفسه سینه اثرگذار هستند؟
افرادی که به عارضه خروجی قفسه سینه دچار می شوند، معمولا در ناحیه گردن، شانه و بازو احساس درد خواهند داشت. همچنین، در مواردی که این عارضه خیلی حادتر باشد، امکان بی حس شدن نواحی یاد شده و ایجاد اختلال در گردش خون در این نواحی وجود دارد.
با توجه به اینکه گرفتگی عروق در نواحی نزدیک به سینه رخ می دهد ممکن است درد ناشی از TOS با احساس درد در ماهیچه قلب اشتباه گرفته شود. البته توجه به علائم این دو نارسایی، تشخیص آن ها را از یکدیگر ساده تر می کند. برای مثال، آنژین (درد قفسه سینه در اثر بروز ناراحتی قلبی) در هنگام فعالیت تشدید می شود؛ این در حالی است که درد TOS با راه رفتن شروع و یا تشدید نمی شود. از طرفی، بر خلاف درد آنژین، در مورد درد ناشی از سندرم خروجی قفسه سینه، حرکت بازوی آسیب دیده منجر به افزایش درد خواهد شد.
سندرم خروجی قفسه سینه در نواحی مختلف می تواند اختلال ایجاد کند. نوع سندرم بر اساس علائم و نشانه های ایجاد شده قابل تشخیص است. همان طور که قبلا اشاره کردیم، ۹۵ درصد افراد به نوع عصبی سندرم دچار شده و ابتلا به نوع مرتبط با رگ ها و شریان ها بسیار نادر است. با این حال، در انواع مختلف TOS، ضمن ایجاد جای زخم (اسکار) در اطراف همه ساختارها، فضای خروجی قفسه سینه نیز تنگ تر می گردد.
گونه های مختلف سندرم خروجی قفسه سینه کدام اند؟
بسته به اینکه آسیب به رگ ها و یا رشته های عصبی در کدام قسمت از ناحیه سینه اعمال شده باشد، سندرم خروجی قفسه سینه در انواع مختلفی دسته بندی می شود؛ این دسته بندی را در ادامه توضیح می دهیم.
سندرم خروجی قفسه سینه عصبی
سندرم TOS عصبی، به بافت های نرم و استخوانی که در پایین ناحیه گردن قرار گرفته اند، مربوط می شود. بروز سندرم TOS عصبی منجر به فشردگی و تحریک رشته های عصبی می گردد که عملکرد بازو را کنترل می کنند. در واقع، وقتی سندرم خروجی قفسه سینه عصبی شکل می گیرد، عملکرد اعصاب بازویی با اختلال روبرو شده و حرکت دست و بازو دچار مشکل می گردد.
از جمله علائم این مشکل می توان به احساس ضعف و بی حسی در ناحیه بازو و دست اشاره کرد. حتی کوچکتر شدن ماهیچه های دست در یک طرف بدن نیز در اثر سندرم TOS می تواند رخ دهد. از علائم دیگر این سندرم می توان بروز درد، کرختی، سوزن سوزن شدن و ضعف در گردن، قفسه سینه و بازوها را نام برد.
سندرم خروجی قفسه سینه وریدی
وقتی رگ ها و شریان های موجود در ناحیه پایین گردن و یا بالای قفسه سینه دچار آسیب شوند، حالت وریدی از عارضه خروجی قفسه سینه شکل می گیرد. این گونه حالت ها معمولا پس از آن که فرد تمرین سنگین و فعالیت زیادی در ناحیه بازوها داشته باشد، بروز می کنند.
تورم دست، بازو و انگشتان دست از جمله نشانه های ابتلا به سندرم خروجی قفسه سینه وریدی به حساب می آید. همچنین، ضعف گردن و سنگینی بازوها می تواند در این شرایط احساس شوند. یکی از نشانه های ظاهری حاکی از عارضه TOS در ناحیه سینه، گشاد و متورم شدن رگ هایی است که در ناحیه قدامی (جلو) سینه به چشم می خورند.
سندرم خروجی قفسه سینه مادرزادی
شاید بتوان گفت که جدی ترین نوع سندرم TOS نوعی از آن است که می تواند به زمان تولد فرد ربط داشته باشد. این عارضه از ناهنجاری های استخوانی به وجود می آید که از زمان تولد در ناحیه بین گردن و قفسه سینه شکل گرفته اند.
در چنین شرایطی، بی حسی، درد و زخم در انگشتان دست و احساس سردی در دست و انگشتان رایج ترین عوارض محسوب می شوند. همچنین، در صورت ایجاد سندرم خروجی قفسه سینه، ممکن است گردش خون در بازوها، دست ها و انگشتان دست کندتر از حد معمول شود.
علت بروز سندرم خروجی قفسه سینه چیست؟
هر عاملی که ناحیه مربوط به عروق و شریان ها را در ناحیه زیر گردن و بالای قفسه سینه محدود کند، می تواند منجر به بروز سندرم TOS گردد. شکستن استخوان ترقوه در زمان های دور و یا آسیب به دنده گردنی از جمله این عوامل هستند.
با این حال برخی فاکتورها وجود دارند که شرایط را برای ابتلا به عارضه TOS تشدید می نمایند که عبارت اند از:
- وجود اختلال در خوابیدن
- بزرگ شدن غدد لنفاوی و یا بروز تومور در ناحیه سینه یا زیر بغل
- افسردگی و استرس
- انجام ورزش هایی نظیر والیبال، بیس بال و شنا
- حمل بارهای سنگینی که به مرور به شانه آسیب وارد می کنند
- ضربه و آسیب در ناحیه گردن و یا کمر
- بلند کردن اجسام سنگین
سندرم خروجی قفسه سینه را چگونه تشخیص می دهند؟
برخی روش های تشخیصی اصلی وجود دارند که می توان با استفاده از آن ها وضعیت فرد را از نظر بروز عارضه TOS بررسی نمود. این آزمایش ها عبارت اند از:
- بررسی های هدایت عصبی برای چک کردن وضعیت حرکتی و اعصاب
- بررسی وضعیت عروق و شریان ها
- استفاده از اشعه ایکس برای بررسی سلامت دنده گردنی
- استفاده از اشعه ایکس برای ارزیابی سلامت ستون فقرات و گردن
- سی تی اسکن و MRI از قفسه سینه و گردن
- تهیه MRI از عروق خونی
- استفاده از آزمایش های خاص برای بررسی جریان خون
برای درمان سندرم خروجی قفسه سینه چه اقداماتی باید انجام داد؟
بدون شک درمان TOS هم مانند هر بیماری دیگری باید با معاینات اولیه و تشخیص پزشک آغاز شود. از این رو، لازم است با مشاهده نشانه ها در اسرع وقت به پزشک متخصص مراجعه کرده و آزمایش های تشخیصی را انجام دهید. درمان TOS شامل کم کردن درد و کاهش علائم است که هر چه زودتر انجام شود، بهتر خواهد بود.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه عصبی؛ فیزیوتراپی
انجام فیزیوتراپی اولین روش درمانی معتبر برای بهبود وضعیت سندرم خروجی قفسه سینه محسوب می شود. از آن جا که فیزیوتراپیست با حرکات اصلاحی و تقویتی به افزایش دامنه حرکتی گردن و شانه کمک می کند، می تواند این عارضه را بهبود بخشد. همچنین، انجام تمرین های ورزشی صحیح می تواند ماهیچه ها را تقویت کرده و در نهایت وضعیت بیمار را بهتر کند.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه عصبی؛ مصرف دارو
استفاده از داروهای مسکن که بدون نسخه هم قابل دریافت هستند، برای کاهش درد مناسب به نظر می رسند. استامینوفن، ایبوپروفن و آسپرین از جمله این داروها محسوب می شوند. با این حال، پزشک با تجویز شل کننده های عضلانی به کاهش بیشتر درد کمک خواهد کرد.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه عصبی؛ جراحی
اگر با وجود انجام فیزیوتراپی و دیگر مراحل درمانی، باز هم علائم سندرم باقی بماند، با تشخیص پزشک می توان برای جراحی اقدام نمود.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه وریدی
آسیب به عروق و شریان ها در ناحیه قفسه سینه می تواند منجر به آمبولی ریه و لخته شدن خون گردد. به همین دلیل، بیماران برای جلوگیری از عوارض خطرناک ناشی از آن باید از داروهای ضد انعقاد خون و رقیق کننده ها استفاده کنند. برای افرادی که لازم است تحت عمل جراحی قرار بگیرند، مصرف این داروها قبل از عمل به جلوگیری از لخته شدن خون کمک خواهد کرد. وافارین، هپارین و فنداپارینوکس از جمله این داروها به حساب می آیند.
داروهای ترومبولیتیک از جمله داروهای ضدلخته شدن خون هستند که باید در بیمارستان به بیمار تزریق گردند. البته این تزریق می تواند درون رگ و یا مستقیما به داخل لخته صورت گیرد. درمان لخته ها گاه می تواند از این هم پیچیده تر شده و نیاز به باز کردن رگ و حذف لخته ها داشته باشد. برای شرایطی که لخته ها هنوز درمان نشده اند، باید ابتدا آن ها را رفع کرده و در نهایت برای انجام جراحی اقدام نمود.
درمان سندرم خروجی قفسه سینه شریانی؛ جراحی
افرادی که به سندرم خروجی قفسه سینه شریانی دچار شده اند عمدتا باید تحت عمل جراحی قرار بگیرند. طی عمل جراحی اولین دنده فرد برداشته می شود تا فضای بیشتری برای عروق و اعصاب تامین گردد. همچنین، اگر مشکلات ساختاری در مورد شریان ها وجود داشته باشد باید طی جراحی برطرف شود.
مصرف داروهای ترومبولیتیک پیش از انجام عمل جراحی به جلوگیری از لخته شدن خون و حذف لخته های ایجاد شده کمک می کند. در این مورد هم دارو یا به صورت وریدی تزریق می شود و یا به طور مستقیم و با استفاده از روش های خاص به محل لخته هدایت خواهد شد.
تزریق داروهای ضد لخته طی چند ساعت می توانند لخته ها را حذف کرده و فرد را برای جراحی آماده سازد. با این حال، در صورتی که با وجود تزریق دارو، لخته ها از بین نروند باید از طریق باز کردن رگ (آنژیوپلاستی) این کار را انجام داد.
