بازتوانی ورزشی شاخه ای از پزشکی است که هدف آن ، افزایش و بازیابی توانایی عملی و کیفیت زندگی برای افرادی است که دچار مصدومیت های فیزیکی یا معلولیت‌های ناشی از یك بیماری (قلبی، عروقی، اطفال و سالمندی)، جراحت‌ها (ماهیچه‌ای، استخوانی، بافت‌ها و سیستم عصبی) یا روش‌های جراحی شده‌اند. اقدامات بازتوانی ورزشی شامل استفاده ترکیبی از داروها ، شیوه های درمانی ، فیزیکی ، آموزش‌های مربوط به ورزش‌درمانی، تغییرات حركتی، فعالیت‌ها و نیز تجهیزات و ابزارهای كمك‌كننده ارتوپدی (آتل‌ها)، پروتزها و روش‌های آموزشی جدید می باشد .
فرد فیزیوتراپ با علم آناتومی و حرکت آشنایی کامل دارد . وی ابتدا وضعیت جسمانی ورزشکار و میزان مصدومیت را بررسی می‌کند سپس به او برنامه درمانی متناسب ارائه می‌دهد . از مهم‌ترین مصدومیت‌هایی که نیاز به مداخله مستقیم فیزیوتراپ دارد می‌توان به کشیدگی عضلات، لیگ امان‌ها و تاندون‌ها، مصدومیت‌های لیگامانی نظیر آسیب لیگ امان‌های صلیبی زانو، پیچ‌خوردگی مچ پا، شکستگی دست، آرنج، ساعد و اندام‌های تحتانی، پارگی تاندونی نظیر پارگی تاندون آشیل، تاندونیت ها و بورسیت های شانه، آسیب اعصاب محیطی مانند کشیدگی یا پارگی عصب سوپرا اسکاپولار، کشیدگی عضلات اداکتور ران (Pulled Groin Muscles)، آسیب منیسک زانو، اشاره کرد.
بازتوانی ورزشی
بازتوانی ورزشی رشته ای دیرپا در جهان و نو در ایران است.این رشته به بازتوانی طیف وسیعی از بیماری های استخوان و مفاصل،اعصاب،قلب و عروق،بیماری های دستگاه ادراری مانند بی اختیاری ادرار،دیابت،بیماری های تنفسی می پردازد.متخصص بازتوانی ورزشی کار درمانی خود را با تجویز ورزش و حرکت درمانی انجام می دهد.
امروزه بسیاری از بیماری ها به ویژه در زمینه اختلالات استخوان و مفاصل را می توان با حرکات ورزشی درمان کرد.هم چنین با انجام دادن ورزش های سالم می توان از ابتلا به بیماری های قلبی،عروقی،تنفسی،دیابت و یا برخی بدخیمی ها یا سرطان جلوگیری کرد.بازتوانی ورزشی یکی از رشته های تخصصی است که در زمینه نسخه ورزشی فعالیت می کند و بااستفاده از ورزش درمانی به بازتوانی بیماران می پردازد.
به طور مثال شخصی که به بی اختیاری ادرار مبتلا است و نمی تواند ادرار خود را کنترل کند یک سری تمرینات به اسم کژل وجود دارد که در حقیقت عضلات کف لگن را تقویت می کند.این تمرینات موجب سفت شدن و مناسب شدن این عضلات و اسفنكتر يا دريچه كنترل كننده خروج ادرار مي‌شود.با این تمرینات شدت بی اختیاری ادرار در افراد سالمند به ویژه بانوان کاهش می یابد.
یا بیماران مبتلا به ضایعات نخاعی و اشخاصی که سکته مغزی کرده اند با انجام ورزش هایی می توانند عضلات اطراف ضایعه را تقویت کنند و حرکت نسبی را به عضو آسیب دیده بازگردانند.یکی از بهترین ورزش ها برای تقویت عضلات، تمرين‌هاي ايزوتونيك با وزنه است که در آن طول عضله تغییر می کند.از دیگر تمریناتی که برای افزايش چالاكي و سرعت حركت بيماران می توانید انجام دهید ورزش‌هاي ايزومتريك و پليومتريك است.
هدف اصلی از بازتوانی ورزشی،بازگرداندن ورزشکار به سطحی از آمادگی است که قبل از صدمه دیدن داشته است.از دیگر اهداف فیزیوتراپی ورزشی می توان به:کاهش درد و تورم، افزایش قدرت ، تعادل ، دامنه حرکتی مفاصل و عضلات،بهبود فعالیت دستگاه تنفسی و قلبی – عروقی ، تقویت اراده،افزایش انگیزه،حمایت های روحی،دادن آموزش به بیمار جهت پیشگیری از مصدومیت مجدد،استقلال هر چه سریع تر بیمار جهت برگشت به فعالیت های روزمره اشاره کرد.
در ادامه دیگر اهداف بازتوانی ورزشکاران در آسیب ها و بیماری های مختلف را برای شما نام می بریم:
- فراهم نمودن مناسب ترین راه که بتواند در کوتاه ترین زمان ممکن بازتوانی آسیب های ارگانها،دستگاه های حرکتی و سیستم های مختلف بدن را انجام دهد.
- بالا بردن کیفیت روانی مطلوب ورزشکار و جلب اعتماد او از انجام مراحل بازتوانی
- حفظ توان عمومی ورزشکار در بالاترین سطح هنگام گذراندن دوره های بازتوانی
- تطابق ورزشکار با افزایش فشار کار در حین بازتوانی
- پیشگیری از تشدید ناتوانی ورزشکار
مراحل بازتوانی ورزشی عبارت است از :
- از بین بردن اختلال در عملکرد بخش آسیب دیده بعد از گذراندن آسیب یا بیماری
- تطابق تدریجی ارگانهای مختلف ورزشکار جهت افزایش بار
- بازسازی قدرت عضلات و دامنه حرکتی در ناحیه آسیب
- بازسازی سطح آمادگی عمومی و تا حدی تخصصی ورزشکار
- بازسازی مهارت های حرکتی تخصصی ورزشکار
بسیاری از بیماران مبتلا به گردن درد اگر درست معاینه شوند مشخص می شود که در بیشتر موارد وضعیت قرار گیری نادرست،به کارگیری نامناسب از عضلات وستون مهره های گردن موجب بروز درد در گردن می شود.در این حین می توان نسخه ورزشی دارد که عضلات گردن را تقویت کند و روش های به کارگیری مناسب از ستون مهره های گردن را آموزش دهد.به طور مثال ورزش های يزومتريك برای رفع گردن درد بسیار مناسب اند.
بیمارانی که گردن درد دارند می توانند دست راست خود را یک طرف سرشان بگذارند و سر و دست را در دو جهت مخالف هم به هم فشار دهند و نگذارند سر يا دست حركت كند، اين كار را مي‌توان با دست مقابل و جهات گوناگون سر تكرار مي‌كنند. براي مثال مي‌توان روزي سه بار و هربار دو يا سه تكرار و در هر تكرار 10 تا 20 ثانيه، فشار را نگه داشت. اين كار را به اين ترتيب مي‌توانيم سه تا پنج بار در هفته انجام دهيم. همين كار را درباره عضلات كمر يا زانو نيز مي‌توانيم انجام دهيم تا از بروز يا تشديد درد مفصلي جلوگيري يا آن را رفع كنيم. متاسفانه دردهاي پراكنده و با مشخصات فيبروميالژي زياد ديده مي‌شود.