نرمی استخوان یا راشیتیسم چیست؟علت و نحوه درمان آن
راشیتیسم، یک بیماری استخوانی در دوران کودکی است که در آن استخوان ها نرم می‌شوند و مستعد شکستگی و بی‌نظمی می‌شوند. علت اصلی راشیتیسم کمبود ویتامین D است، اما افراد می‌توانند نوع خاصی از راشیتیسم را نیز به ارث ببرند.
بیماری راشیتیسم (نرمی استخوان) و تأثیر مصرف مکمل ویتامین D
راشیتیسم، یک بیماری استخوانی در کودکان است که باعث ضعیف شدن استخوان‌ها، پاهای خمیده و سایر ناهنجاری‌های استخوانی می‌شود. راشیتیسم در کودکان بین ۶ تا ۳۶ ماهه، شایع‌تر است. کودکان بیشتر در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم هستند، زیرا هنوز در حال رشد هستند. همچنین در کودکانی که در منطقه‌ای با نور خورشید کم زندگی می‌کنند، از رژیم گیاهخواری پیروی می‌کنند یا محصولات شیری مصرف نمی‌کنند، این بیماری رایج است. در برخی موارد، بیماری راشیتیسم، ارثی است. کودکان مبتلا به راشیتیسم به اندازه کافی کلسیم، فسفر یا ویتامین D دریافت نمی‌کنند که همه این‌ها برای رشد استخوان‌های سالم، مهم هستند.
در واقع ویتامین D به بدن کودک شما کمک می‌کند تا کلسیم و فسفر غذا را جذب کند. کمبود ویتامین D، حفظ سطح مناسب کلسیم و فسفر در استخوان‌ها را دشوار می‌کند که می‌تواند باعث راشیتیسم شود. افزودن ویتامین D یا کلسیم به رژیم غذایی به طور کلی مشکلات استخوانی مرتبط با راشیتیسم را اصلاح می‌کند. هنگامی که راشیتیسم به دلیل یک مشکل پزشکی زمینه‌ای دیگر باشد، ممکن است فرزند شما به داروهای اضافی یا درمان دیگری نیاز داشته باشد. برخی از ناهنجاری‌های اسکلتی ناشی از راشیتیسم ممکن است به جراحی اصلاحی نیاز داشته باشند.
نقش ویتامین D بر سلامت انسان
بدن ما برای کمک به جذب کلسیم و فسفر به ویتامین D نیاز دارد. این مواد معدنی برای رشد و توسعه استخوان‌های قوی و سالم ضروری هستند. کمبود ویتامین D توانایی بدن برای کنترل سطوح این مواد معدنی حیاتی را کاهش می‌دهد و خطر ابتلا به راشیتیسم را در کودک افزایش می‌دهد. حدود ۸۰ درصد ویتامین D ما از قرار گرفتن در معرض نور خورشید تأمین می‌شود. هنگامی که نور مستقیم خورشید به پوست ما برخورد می‌کند، اشعه ماوراءبنفش ماده پوستی به نام ۷- دهیدروکلسترول را به ویتامین D تبدیل می‌کند. همچنین مقادیر بسیار کمی ویتامین D در برخی غذاها وجود دارد.
با این حال، منابع غذایی به تنهایی معمولاً برای حفظ سطوح ویتامین D موردنیاز بدن ما کافی نیستند. هنگامی که ویتامین D در پوست ساخته می‌شود یا از طریق روده از غذا جذب می‌شود، توسط کبد و کلیه‌ها به شکل فعال خود – یک هورمون – تبدیل می‌شود. سپس برای کمک به بدن ما در ساختن استخوان‌ها و دندان‌های قوی، در دسترس است.
چه چیزی باعث راشیتیسم می‌شود؟
صرف‌نظر از نوع راشیتیسم، علت همیشه ناشی از کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفات است. سه علت شایع راشیتیسم عبارت‌اند از راشیتیسم تغذیه‌ای، راشیتیسم هیپوفسفاتمیک و راشیتیسم کلیوی.
راشیتیسم تغذیه‌ای
راشیتیسم تغذیه‌ای که به آن استئومالاسی نیز می‌گویند، یک بیماری ناشی از کمبود ویتامین D است. ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که برای تشکیل طبیعی استخوان‌ها و دندان‌ها و برای جذب مناسب کلسیم و فسفر از روده‌ها ضروری است. این به طور طبیعی در مقادیر بسیار کم در برخی غذاها مانند ماهی‌های آب‌شور (ماهی آزاد، ساردین، شاه‌ماهی و روغن‌های کبد ماهی) وجود دارد. ویتامین D همچنین به طور طبیعی توسط سلول‌های پوست در پاسخ به قرار گرفتن در معرض نور خورشید سنتز می‌شود، برای جذب مناسب کلسیم از روده ضروری است.
نوزادان و کودکانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم هستند، عبارت‌اند از: نوزادان تیره پوست، نوزادانی که انحصاراً با شیر مادر تغذیه می‌شوند و نوزادانی که از مادرانی متولد می‌شوند که کمبود ویتامین D دارند. علاوه بر این، کودکان بزرگ‌تری که دور از نور مستقیم خورشید هستند یا رژیم‌های گیاهخواری دارند نیز ممکن است در معرض خطر باشند.
راشیتیسم هیپوفسفاتمیک
راشیتیسم هیپوفسفاتمیک ناشی از سطوح پایین مزمن فسفات در خون است. استخوان ها به طرز دردناکی، نرم و انعطاف‌پذیر می‌شوند. این به دلیل یک نقص ژنتیکی غالب مرتبط با X در توانایی کلیه‌ها برای کنترل مقدار فسفات دفع شده در ادرار ایجاد می‌شود. فرد مبتلا می‌تواند فسفات و کلسیم را از روده جذب کند، اما فسفات از طریق کلیه‌ها در ادرار از بین می‌رود. این به دلیل کمبود ویتامین D نیست. بیماران مبتلا به راشیتیسم هیپوفسفاتمیک معمولاً تا ۱ سالگی علائم آشکاری دارند. درمان به طور کلی از طریق مکمل‌های غذایی فسفات و کلسیتریول (شکل فعال ویتامین D) است.
راشیتیسم کلیوی
مانند راشیتیسم هیپوفسفاتمیک، راشیتیسم کلیوی به دلیل تعدادی از اختلالات کلیوی ایجاد می‌شود. افرادی که از بیماری کلیوی رنج می‌برند، اغلب توانایی تنظیم میزان الکترولیت‌های از دست رفته در ادرار را کاهش می‌دهند. این شامل کلسیم و فسفات است و بنابراین افراد مبتلا، علائمی تقریباً مشابه راشیتیسم شدید تغذیه‌ای دارند. درمان مشکل زمینه‌ای کلیه و مصرف مکمل‌های غذایی برای این بیماران توصیه می‌شود.
علائم و نشانه‌های راشیتیسم چیست؟
علائم و نشانه‌های راشیتیسم عبارت‌اند از درد یا حساسیت در استخوان، بدشکلی‌های دندانی، ایجاد تأخیر در رشد دندان‌ها، کاهش قدرت عضلانی، مستعد ابتلا به عفونت‌ها، اختلال در رشد، کوتاهی قد و تعدادی از ناهنجاری‌های اسکلتی، از جمله جمجمه با شکل غیرطبیعی (کرانیوتاب)، ساق پا، ناهنجاری‌های قفسه سینه و ناهنجاری‌های استخوان سینه، لگن و ستون فقرات. گاهی اوقات، در راشیتیسم بسیار شدید، بیماران ممکن است علائم و نشانه‌های جدی‌تری را در ارتباط با سطوح بسیار پایین کلسیم یا فسفات ایجاد کنند. این‌ها ممکن است شامل انقباضات غیرارادی عضلات یا تشنج باشد. این موارد فوریت‌های پزشکی هستند و نیاز به درمان فوری دارند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم تغذیه‌ای هستند؟
تعدادی از عوامل، باعث کاهش میزان ویتامین D در یک فرد می شود و بنابراین در خطر ابتلا به راشیتیسم تغذیه‌ای نقش دارد:
· عدم قرار گرفتن در معرض نور خورشید. پوست ما وقتی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ویتامین D می‌سازد. قرار گرفتن کافی در معرض نور خورشید به معنای کمبود ویتامین D است. عواملی که قرار گرفتن در معرض نور خورشید را محدود می‌کنند، عبارت‌اند از:
– سطوح بالای آلودگی هوا
– استفاده از ضد آفتاب
– زندگی در آب و هوای شمالی
– پوست به طور طبیعی تیره است.
· رژیم غذایی ضعیف. کودکانی که به فرزندخواندگی گرفته می‌شوند یا کودکانی که فقر شدید
را تجربه می‌کنند، گاهی اوقات به دلیل سابقه رژیم غذایی ضعیف، راشیتیسم دارند. عدم تنوع در رژیم
غذایی یا رژیم کاملاً گیاهخواری می‌تواند به راشیتیسم کمک کند.
· کمبود کلسیم. کودکان مبتلا به راشیتیسم معمولاً کمتر از ۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز
(حدود یک فنجان شیر) دریافت می‌کنند. کودکان در حال رشد برای سلامت استخوان ها روزانه
به ۴۰۰ میلی‌گرم (نوزادان) تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم (نوجوانان در جهش رشد نوجوانان) کلسیم نیاز دارند.
· عدم تحمل لاکتوز. کودکانی که عدم تحمل لاکتوز دارند یا رژیم‌هایی دارند که مصرف لبنیات
را محدود می‌کند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به راشیتیسم هستند.
· شیر دادن. از آنجایی که شیر مادر حاوی ویتامین D بسیار کمی است، راشیتیسم
می‌تواند در نوزادانی که برای مدت طولانی فقط با شیر مادر تغذیه می‌شوند، ایجاد شود.
چگونه پزشکان راشیتیسم را تشخیص می‌دهند؟
راشیتیسم در ابتدا از نظر بالینی با سابقه پزشکی و تغذیه کامل و با معاینه فیزیکی کامل توسط متخصص سلامت تشخیص داده می شود. اگر در کودکی مشکوک به راشیتیسم باشد و کودک علائم حادی مانند تشنج یا کزاز نداشته باشد، از استخوان‌های بلند (رادیوس، اولنا و استخوان ران) و دنده‌ها، عکس‌برداری با اشعه ایکس انجام می شود. سطوح ویتامین D، آلکالین فسفاتاز، هورمون پاراتیروئید (هورمون دخیل در کنترل کلسیم و فسفات) و الکترولیت‌ها، از جمله اندازه‌گیری غیرمستقیم عملکرد کلیه (BUN و کراتینین)، باید ارزیابی شوند، اگر اشعه ایکس هر یک از ویژگی‌های زیر را نشان دهد:
- متافیز گشاد یا غیرعادی شکل (فعال ترین قسمت استخوان در حال رشد در زیر صفحه رشد)
- خمیدگی آشکار استخوان ران
- استئوپنی (استخوان‌هایی که متراکم نیستند.)
- فلرینگ دنده
- شکستگی‌های متعدد در مراحل مختلف بهبودی
علل مختلف راشیتیسم، یافته‌های متفاوتی را در آزمایش‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد.
در صورت وجود کمبود ویتامین D، فرم فعال ویتامین D کاهش می‌یابد، هورمون پاراتیروئید افزایش
می‌یابد و کلسیم و فسفات کاهش می‌یابد.
برای درمان راشیتیسم چه باید کرد؟
گزینه‌های درمان راشیتیسم عبارت‌اند از:
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید در مدت زمان مشخص.
- رژیم غذایی بهبودیافته شامل مصرف کافی کلسیم و ویتامین D.
- مکمل‌های خوراکی ویتامین D – ممکن است نیاز به مصرف حدود سه ماه باشد.
- اشکال ویژه مکمل‌های ویتامین D – برای افرادی که بدن آن‌ها نمی‌تواند ویتامین D را به شکل فعال آن تبدیل کند.
- درمان هر گونه اختلال زمینه‌ای.
- جراحی برای اصلاح ناهنجاری‌های استخوانی.
مکمل های ویتامین D با انواع دوز موجود است. در صورتی که دوز بالای آن در دسترس باشد، مصرف آن نیاز به تجویز ویژه توسط پزشک دارد. استفاده از این فرم خاص از مکمل ویتامین D ممکن است مؤثرترین گزینه برای درمان راشیتیسم باشد. پزشک می‌تواند در این مورد به شما توصیه کند.
منابع خوب ویتامین D
ویتامین D تنها ماده مغذی است که بدن شما هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید تولید می‌کند.
با این حال تا ۵۰٪ از جمعیت جهان ممکن است به اندازه کافی نور خورشید دریافت نکنند. این تا حدی
به این دلیل است که مردم زمان بیشتری را در داخل خانه می‌گذرانند، از ضد آفتاب استفاده می‌کنند
و یا از یک رژیم غذایی دارای مقدار کمی از این ویتامین استفاده می‌کنند. مقدار توصیه‌شده روزانه
(DV) 800 IU (20 میکروگرم) ویتامین D در روز از غذاها است. اگر نور خورشید به اندازه کافی دریافت
نمی‌کنید، میزان مصرف شما باید نزدیک به ۱۰۰۰ واحد بین‌المللی (۲۵ میکروگرم) در روز باشد. ویتامین
D نیز در تعداد کمی از غذاها یافت می شود. برخی از منابع حاوی ویتامین D عبارت‌اند از:
- ماهی‌های روغنی – مانند سالمون، ساردین و یا شاه‌ماهی
- گوشت قرمز
- زرده تخم‌مرغ
- غذاهای غنی‌شده – مانند غلات صبحانه
آیا می‌توان مکمل ویتامین D مصرف کرد؟
توصیه برای بزرگسالان و کودکان بالای ۴ سال این است که در طول پاییز و زمستان، شما باید ویتامین D
را از رژیم غذایی خود دریافت کنید، زیرا نور خورشید به اندازه کافی قوی نیست تا بدن بتواند ویتامین D
بسازد. از آنجایی که دریافت ویتامین D کافی از طریق غذا و یا نور خورشید چندان میسر نیست، توصیه به
مصرف مکمل ویتامین D می شود. برای آن دسته از افرادی که با انجام آزمایش خون، کمبود ویتامین D
در آن‌ها تشخیص داده شده است، باید مصرف مکمل ویتامین D را تحت نظر پزشک انجام دهند. باید
مراقب باشید که در مصرف این مکمل، زیاده‌روی نکنید و حتماً برای میزان دوز مصرفی خود با پزشک
مشورت کنید.
در صورت مصرف بیش از حد ویتامین D، چه اتفاقی می‌افتد؟
مصرف بیش از حد مکمل های ویتامین D در یک دوره زمانی طولانی می‌تواند باعث تجمع بیش از حد کلسیم در بدن شود. این می‌تواند استخوان ها را ضعیف کند و به کلیه‌ها و قلب آسیب برساند. اگر مکمل های ویتامین D را انتخاب کنید، ۱۰ میکروگرم در روز برای اکثر افراد کافی خواهد بود. بیش از ۱۰۰ میکروگرم (۴۰۰۰ IU) ویتامین D در روز مصرف نکنید، زیرا ممکن است مضر باشد. این امر برای بزرگسالان، از جمله زنان باردار و شیرده و افراد مسن و کودکان ۱۱ تا ۱۷ ساله اعمال می شود. کودکان ۱ تا ۱۰ ساله نباید بیش از ۵۰ میکروگرم (۲۰۰۰ IU) در روز مصرف کنند. نوزادان زیر ۱۲ ماه نباید بیش از ۲۵ میکروگرم (۱۰۰۰ IU) در روز مصرف کنند.
برخی از افراد دارای شرایط پزشکی هستند، به این معنی است که ممکن است نتوانند با خیال راحت ویتامین
D مصرف کنند. اگر در خصوص نحوه مصرف آن شک دارید، باید با پزشک خود مشورت کنید. اگر پزشک، مصرف
مقدار متفاوتی ویتامین D را به شما توصیه کرده است، باید توصیه های او را دنبال کنید.
چگونه می‌توان از ابتلا به راشیتیسم جلوگیری کرد؟
شما می‌توانید با درک عوامل خطر کمبود ویتامین D و انجام اقداماتی برای پیشگیری از آن، از کودک خود در برابر اثرات
راشیتیسم محافظت کنید. این اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:
- نور خورشید: تعادل معقولی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید و محافظت در برابر نور خورشید می‌تواند از کمبود ویتامین D محافظت کند، بدون اینکه کودک شما را در معرض خطر سرطان پوست قرار دهد. مقدار توصیه‌شده نور خورشید در هر روز چند دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید قبل از ساعت ۱۰ صبح و بعد از ساعت ۳ بعدازظهر هر روز و دو تا سه ساعت قرار گرفتن در معرض نور خورشید در طول هفته است. همیشه در زمان اوج اشعه ماوراءبنفش با لباس، سایه و یا کرم ضد آفتاب از پوست کودک خود در برابر نور خورشید محافظت کنید.
- رژیم غذایی: غذای غنی از ویتامین D و کلسیم را در رژیم غذایی کودک خود بگنجانید. غذاهایی که به طور طبیعی حاوی ویتامین D هستند، عبارت‌اند از ماهی‌های روغنی، زرده تخم‌مرغ، غذاهای غنی‌شده با ویتامین D شامل برخی مارگارین ها و برخی شیرها (از جمله شیر خشک غنی‌شده کودک) است.
مکمل‌ها: در مورد اینکه آیا باید برای فرزندتان مکمل تجویز شود یا خیر، با پزشک یا پزشک کودک خود مشورت کنید.
کلینیک مجهز و تخصصی فیزیوتراپی ایرانیان
به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود
بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و دکتر مهدی صدیقی متخصص طب فیزیوتراپی و توانبخشی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان
و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه اینستاگرام فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید.
