بیماری همی پارزی به انگلیسی Hemiparesis است و یکی از عوارض شایع سکته مغزی در افراد به شمار می‌آید که سبب میشود در یک طرف بدن ضعف ایجاد شود. عوارض همی پارزی و این ضعف بدنی در یک طرف سبب محدودیت در فعالیت‌های روزانه افراد مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن، راه رفتن و غیره خواهد شد.
علائم شایع همی پارزی
لازم به ذکر است بیماری دیگر تحت عنوان همی پلژی وجود دارد که اغلب افراد با همی پارزی اشتباه می‌گیرند. سؤالی که پیش می‌آید این است که تفاوت همی پارزی و همی پلژی در چیست؟ در مورد همی پلژی باید گفت به معنی فلج شدن یک طرف بدن است.
در نتیجه این بیماری، حرکت کردن سخت و حتی غیرممکن خواهد شد. همی پلژی می‌تواند منجر به مشکل در کنترل مثانه، مشکل در صحبت، تنفس و بلع شود. بعد از سکته مغزی یک سمت بدن فرد بیمار ضعیف شده و حرکت برایش سخت میشود. همی پارزی ممکن است در همان سمتی که سکته مغزی اتفاق افتاده به وجود آید یا در سمت مقابل آن. برای مثال اگر در سمت راست مغز سکته اتفاق افتاده باشد، همی پارزی ممکن است یا در سمت راست به وجود آید یا در سمت چپ.
شایع‌ترین علائم این بیماری مشکل در راه رفتن، ایستادن و حفظ تعادل است. همچنین این علائم ممکن است به‌صورت بی‌حسی یا گزگز در سمت ضعیف بدن بروز کند. در بعضی مواقع افراد مبتلا ممکن است در حرکت با دقت یا گرفتن اشیا دچار مشکل باشند. این امر همینطور با خستگی عضلانی و عدم هماهنگی ترکیب میشود.
چه چیزی باعث بیماری همی پارزی میشود؟
در حین سکته مغزی آن قسمت‌هایی از مغز که اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند سبب مرگ سلول‌های مغزی در آن ناحیه خواهد شد. در نتیجه زمانی که این قسمت‌ها با حرکت و قدرت بدن همراه باشند، صدمه به آنها ممکن است همی پارزی را به دنبال داشته باشد.
بیماریهایی که می‌تواند باعث ایجاد همی پارزی شود شامل:
- قطع نخاع
- فلج مغزی
- ضربه مغزی
- سرطان مغز
- فلج اطفال
- اسپاینا بیفیدیا
- دیستروفی عضلانی
- آنسفالیت
دلیل یکطرفه بودن آسیب همی پارزی چیست؟
سیستم عصبی بدن انسان مثل مغز و نخاع شامل یک نیمه چپ و یک نیمه راست می باشد هر نیمه این اعضا کنترل حرکات عضلانی یک نیمه بدن را در دست دارند. هرگونه آسیب به یک طرف مغز و یا نخاع می تواند منجر به احساس فلجی و ضعف در یک نیمه بدن بشود.
انواع همی پارزی
همانطور که قبل‌تر اشاره شد همی پارزی هم ممکن است در قسمت راست بدن به وجود آید هم در قسمت چپ بدن، به همین دلیل دو نوع همی پارزی داریم:
همی پارزی سمت راست
همی پارزی راست آسیب به نیمکره چپ مغز بیمار است. نیمکره چپ زبان و صحبت کردن را کنترل می‌کند. افراد مبتلا به این نوع از همی پارزی در ادراک آنچه دیگران می‌گویند، صحبت کردن و تشخیص راست از چپ مشکل دارند.
همی پارزی سمت چپ
این نوع همی پارزی آسیب به نیمکره راست مغز را در پی دارد که شامل کنترل ارتباطات غیرکلامی، انواع خاصی از رفتارها و فرآیندهای یادگیری است. زمانی که این قسمت از مغز صدمه می‌بیند ممکن است میزان دامنه توجه بیماران کاهش یابد، بیش از حد صحبت کنند و مشکلاتی در زمینه حافظه داشته باشند.
بیماری همی پارزی در کودکان
حدود ۲۰ درصد از موارد همی پارزی در نوزادان به‌صورت مادرزادی وجود دارد که سبب میشود کودکان از بدو تولد دارای مشکلات مغزی و فیزیکی باشند.
عوارض احتمالی همی پارزی چیست ؟
در برخی بیماری‌ها نظیر فلج مغزی عدم توجه و درمان به موقع بیماری هایی نظیر همی پلژی می تواند باعث دیر راه افتادن کودکان و بد الگوی در راه رفتن آنها در آینده بشود.ماندگاری برخی از عوارض همی پارزی می‌تواند در سلامت کودکان تاثیر منفی بگذارد که می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات تنفسی
- تحلیل عضلانی
- مشکلات گوارشی
- افزایش اسپاسم عضلات
- مشکلات ادراری
راه های تشخیص همی پارزی
برای تشخیص همی پارزی ، پزشک به احتمال زیاد از تعدادی روش های تشخیصی و آزمایش های تصویربرداری استفاده می کند.اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- میلوگرافی
- اشعه ایکس
- الکترومیوگرافی (EMG)
- شمارش کامل خون (CBC)
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی MRI))
راهکار های درمانی بیماری همی پارزی چیست؟
برای درمان این بیماری راه‌های درمانی متنوعی وجود دارد که تکنیک‌های پزشکی و غیرپزشکی را شامل میشود و شما می‌توانید در این مورد از پزشک مغز و اعصاب مشورت بگیرید. در ادامه راه‌های درمانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
تحریک الکتریکی
در این درمان پدهای الکتریکی کوچکی را روی عضلات قسمت ضعیف شده قرار می‌دهند، سپس بار الکتریکی به بدن ارسال میشود که این امر به منقبض شدن ماهیچه‌ها کمک می‌کند. برخی از این دستگاه‌ها در خانه هم قابلیت استفاده دارند. در طول تحریک الکتریکی، فیزیوتراپیست یا درمانگر شما پدهای الکتریکی کوچکی را به اندام‌های ضعیف‌تر شما می‌چسبد. آنها بارهای الکتریکی کوچکی را از طریق پدها ارسال می کنند تا ماهیچه های شما منقبض شوند. با گذشت زمان، این درمان می تواند عضلات شما را برای قوی تر شدن دوباره تمرین دهد.
نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ نشان می دهد که تحریک الکتریکی ممکن است به بهبود راه رفتن در افراد مبتلا به همی پارزی کمک کند. همچنین بهبود در افرادی که علاوه بر تحریک الکتریکی، حرکت درمانی نیز انجام داده روند بهتری داشته است زیرا حرکت درمانی یک تکنیک توانبخشی است که از تمرینات برای بهبود قدرت، استقامت و تحرک استفاده می کند. علاوه بر این، حرکت درمانی به طور کلی زمانی موثرتر است که همراه با تحریک الکتریکی استفاده شود.
تحریک قشر مغز
این درمان مشابه درمان قبلی است با این تفاوت که بار الکتریکی به غشا پوشاننده سخت مغز یعنی دورا ارسال میشود. در حین اینکه مغز در حال دریافت جریان الکتریکی است تمرینات توانبخشی توسط بیمار انجام میشود.
حرکت درمانی با محدودیت های اصلاح شده (mCIMT)
در این درمان، طرف قوی‌تر شما کمی مهار میشود و طرف ضعیف‌تر شما را مجبور به جبران می‌کند. این کار می تواند به تقویت عضلات ضعیف کمک کند. در یک تحقیق صورت گرفته متشکل از ۳۰ شرکت کننده نتایج بدست آمده حاکی از آن است، شرکت‌کنندگانی که از سکته مغزی بهبود می‌یابند، پس از ۴ هفته از این درمان، در تحرک خود بهبود یافته اند. همچنین مطالعه ای دیگر نشان داده است که mCIMT تنها منجر به بهبودهای جزئی در افراد مبتلا به همی پارزی می شود و زمانی که با سایر درمان ها ترکیب شود بهترین کار را دارد. بنابراین تحقیقات بیشتری در این خصوص مورد نیاز است.
تصورات ذهنی
تخیل شما در واقع می تواند مغز شما را برای موفقیت آموزش دهد. به عنوان مثال، می توانید تصور کنید که در یک مسابقه برنده شده اید یا برای بهبود عملکرد خود، یک سخنرانی را تکان می دهید. شما می توانید همین کار را برای درمان همی پارزی انجام دهید. با تجسم خود در استفاده از سمت ضعیف‌تر، پیام‌های عصبی به مغزتان ارسال می‌کنید که طرف ضعیف‌تر شما دوباره قوی است.
مروری بر مطالعات روی تصویرسازی ذهنی برای همی‌پارزی نشان داد که این درمان برای بازیابی قدرت بازوها در صورت ترکیب با درمان معمولی مؤثر است. محققان خاطرنشان کردند که تصویرسازی ذهنی ممکن است برای بازیابی قدرت و تحرک مرتبط با راه رفتن کمتر موثر باشد. مطالعات بیشتری مورد نیاز است، اما تجسم یک درمان نسبتاً ایمن است که ممکن است در صورت استفاده با درمان‌های مرسوم‌تر موثر واقع شود.
فیزیوتراپی
متخصصین مربوطه با کنترل اسپاسم و تقویت عضلات و تجویز اسپیلنت می‌توانند درکنترل بروز مشکلات ثانویه در این افراد برنامه ریزی کنند.در کلینیک های فیزیوتراپی و توانبخشی توجه بالایی به کم کار کردن نیمه ضعیف بدن کودکان همی پارزی میشود و برنامه ریزی دقیقی برای افزایش تحرک نیمه کم کار آنها انجام می شود تکنیک هایی نظیر CIMT می تواند در افزایش تحرک نیمه ضعیف کمک کننده باشد.همچنین در بخش درمانی دست توجه ویژه‌ای به کارکرد ضعیف اندام فوقانی افراد همی پلژی میشود و با استفاده از تجهیزات تخصصی به بهبود عملکرد دست و انگشتان این بیماران کمک میشود.
برنامه ی بازتوانی و فیزیوتراپی شامل موارد زیر می شود:
- تمرینات مربوط به مهارت های حرکتی:این ها شامل تمریناتی می شود که روی بهبود قدرت عضلانی، هماهنگی بیشتر عضلات و تعادل کار می کند. در این راستا برای بهبود راه رفتن بیمار، استفاده از تردمیل در حضور تراپیست برای راهنمایی دادن و اصلاح اشکالات بیمار بسیار موثر است.ایجاد تحرک هم چنین به کمک وسایل کمکی هم انجام می شود. این وسایل شامل ویلچر، واکر، عصا و بریس مچ پا هستند. بریس مچ پا به مفصل ثبات می بخشد تا بتوانید روی پایتان وزن بیاندازید و بازآموزی راه رفتن را شروع کنید.
- درمان با ایجاد محدودیت:در حالیکه تمرینات حرکتی را در دست آسیب دیده برای کمک به بهبود عملکرد آن انجام می دهید، دست غیر درگیر را محدود می کنیم. در این مدت تمام کارهای بیمار توسط دست درگیر انجام می شود. و درنتیجه این دست پیام های حسی و حرکتی زیادی دریافت می کند که این خودش در روند بهبودی موثر است. این روش بخصوص در بیمارانی استفاده می شود که مستعد عادت به استفاده از دست سالمشان هستند و ممکن است دست درگیر را نادیده گیرند.
- تمرینات مربوط به دامنه ی حرکتی:این تمرینات به کاهش تون یا در اصطلاح عام، سفتی عضلات کمک می کند و در بازیابی دامنه ی حرکتی مفاصل موثر است.
- استفاده از الکتروتراپی:برای تقویت و بازآموزی عضلات استفاده می شود.
دستگاه های کمکی
پزشک ممکن است استفاده از یک وسیله کمکی مانند عصا یا واکر را برای کمک به فعال ماندن با همی پارزی توصیه کند. همچنین می توانید با برخی تنظیمات کوچک تردد در خانه را آسان تر کنید. برای کاهش خطر می توانید وسایل زیر را در خانه نصب کنید، وسایلی نظیر:
- رمپ ها
- میله های بلند حفاظتی
- صندلی توالت بلند
سایر درمان های جایگزین ممکن است شامل تغییرات رژیم غذایی یا طب سوزنی باشد.
آیا امکان بهبودی از همی پارزی وجود دارد؟
بهبودی از همی پارزی ممکن است، اما امکان دارد سطح قدرت کامل و قبل از سکته مغزی خود را به دست نیاورید. دکتر سیندی کوک، رئیس انجمن پرستاران آمریکا، می‌گوید: بهبودی کامل می‌تواند هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد، اما تمرین‌های توانبخشی و درمان منظم می‌تواند به تسریع بهبودی کمک کند.
برای بهبود دیدگاه خود، توانبخشی را در اسرع وقت شروع کنید. حتماً برنامه درمانی پزشک خود را دنبال کنید و تیم پزشکی را از هرگونه تغییر در وضعیت خود مطلع کنید. تلاش برای رسیدن به اهداف کوتاه‌مدت و کوچک‌تر ممکن است به شما کمک کند احساس کنید که درمان شما نیز قابل دسترس‌تر است.
فاکتور های موثر در دست آورد های حاصل از توانبخشی و فیزیوتراپی
پیش بینی توانایی هایی که ممکن است طی بازتوانی به دست آورده شود و سرعت بهبودی، مشکل است.بصورت کلی، توانبخشی موفقیت آمیز به عوامل زیر بستگی دارد:
- فاکتور های فیزیکی، شامل شدت بیماری هم از نظر عوارض فیزیکی و هم شناختی و ذهنی
- فاکتورهای مربوط به عواطف و احساسات، مثلا حالت روحی و داشتن انگیزه و توانایی شما برای انجام مرتب تمرینات توانبخشی جدای از جلسات درمانی
- فاکتورهای اجتماعی، مثل حمایت خانواده و دوستان
- فاکتورهای درمانی، شامل شروع زودهنگام توانبخشی و توانایی تیم توانبخشی شما
بطور معمول، سرعت بهبودی در هفته ها و ماه های اول حداکثر است. با این حال، شواهدی مبنی بر حصول پیشرفت عملکرد حتی بعد از گذشت ۱۲ تا ۱۸ ماه پس از ناتوانی حاصل ازسکته مغزی و همی پارزی هم وجود دارد.
آیا می توان با همی پارزی به زندگی عادی ادامه داد؟
بله در واقع شما می توانید همانطور که برای درمان خود کار می کنید، با انجام اقدامات کوچک در طول روز، زندگی خود را آسان تر کنید، اقداماتی نظیر اینکه:
- کفش های تخت بپوشید.
- برای درگیر نگه داشتن عضلات خود فعال باشید.
- طبق دستور از وسایل کمکی مانند عصا یا واکر استفاده کنید.
- حمام خود را با قرار دادن پدهای ضد لغزش زیر دوش ایمن نگه دارید.
- تغییراتی در خانه خود ایجاد کنید تا مدیریت کارهای روزانه راحت تر و ایمن تر باشد. به عنوان مثال، می توانید نرده های دستی، میله های دستگیره و رمپ نصب کنید.
- فعال باشید و تلاش کنید بیشتر از قسمت آسیب دیده بدن کار بکشید. قبل از انجام هر فعالیتی با پزشک خود مشورت کنید.
- از کفش‌های گشاد استفاده کنید، زیرا احتمال زمین خوردن را کم می‌کند و منجر به حفظ بیشتر تعادل میشود.
- در هنگام پیاده روی بر قدم‌هایتان تمرکز کنید.
ممکن است لازم باشد راه های جدیدی را برای انجام برخی کارها بیاموزید. در مورد هر چالشی با پزشک مشورت کنید و او را در مورد فعالیت هایی که می خواهید برای بازگرداندن آنها به زندگی خود انجام دهید مطلع کنید. تعیین اولویت ها می تواند به شما و تیم پزشکی شما کمک کند تا یک برنامه درمانی برای حفظ یا بهبود کیفیت زندگی خود ایجاد کنید.
کلام نهایی
همی پارزی از جمله عوارض سکته مغزی است که یا نیمکره راست مغز یا نیمکره چپ مغز را درگیر می‌کند و سبب میشود یک سمت بدن دچار ضعف شود و بیماران در انجام حرکات فیزیکی و برخی مهارت‌های مغزی دچار مشکل شوند. برای درمان این بیماری می توانید از متخصص بیماریهای مغز و اعصاب کمک بگیرید.
کلینیک مجموعه سلامت ایرانیان
به طور کلی، مجموعه سلامت ایرانیان شامل کلینیک لاغری و کاهش سایز، کلینیک فیزیوتراپی ایرانیان در اصفهان، مرکز ماساژ اصفهان ، باشگاه بدنسازی ایرانیان و استخر آب درمانی ایرانیان تمام تلاش خود را برای بهبود بیماران به کار گرفته است. این مجموعه تحت مدیریت علی رضا صدیقی و فیزیوتراپیست مهدی صدیقی اداره می گردد. برای آشنایی بیشتر با مجموعه سلامت ایرانیان و خدمات ارائه شده توسط این مجموعه می توانید به صفحه ویدیو فیزیوتراپی ایرانیان مراجعه نمایید
