فیبرومیالژیا چیست؟ علت و روش‌های درمان آن

فیبرومیالژیا

درد های پراکنده در بدن

فیبرومیالژیا، دومین بیماری شایع است که بر استخوان‌ها و ماهیچه‌های شما تاثیر می‌گذارد. همچنین وضعیتی است که باعث ایجاد درد در سراسر بدن (که به آن درد گسترده نیز می‌گویند)، مشکلات خواب، خستگی و اغلب ناراحتی‌های روحی و روانی می‌شود. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است نسبت به افرادی که فیبرومیالژیا ندارند، به درد حساس‌تر باشند. اگرچه این بیماری، اغلب، به اشتباه تشخیص داده می‌ّشود و اشتباه درک شده است، اما علائم رایج آن، درد و خستگی گسترده در ماهیچه‌ها و مفاصل است.

علت دقیق فیبرومیالژیا هنوز ناشناخته است، اما تصور می‌شود که مربوط به سطوح غیر طبیعی برخی از مواد شیمیایی در مغز و تغییر در نحوه پردازش پیام‌های درد سیستم عصبی مرکزی (مغز، نخاع و اعصاب) در سراسر بدن است، اما می‌توان آن را به طور موثر درمان و مدیریت کرد. اگرچه درمان فیبرومیالژیا می‌تواند چالش برانگیز باشد، اما داروها، ورزش، مدیریت استرس و عادات سالم و تغییر شیوه زندگی، می‌توانند به شما در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کنند تا بتوانید یک زندگی عادی و فعال داشته باشید.

علائم فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا باعث آنچه در حال حاضر “مناطق درد” نامیده می‌شود، می‌گردد. برخی از این مناطق با آنچه قبلا به عنوان مناطق حساسیت به نام “نقاط حساس” شناخته می‌شد، همپوشانی دارند. اما برخی از این مناطق قبلا ذکر شده در مورد حساسیت حذف شده‌اند. درد در این مناطق مانند یک درد مبهم و مداوم احساس می‌شود. اگر در ۴ مورد از ۵ ناحیه دردی که در تجدید نظر در معیارهای تشخیص فیبرومیالژیا در سال ۲۰۱۶ ذکر شده است، درد اسکلتی عضلانی را تجربه کرده‌اید، پزشک متخصص، تشخیص فیبرومیالژیا را در نظر می‌گیرد. این فرایند، بر خلاف تاکید بر مدت زمان درد که قبلا معیارهای اصلی تشخیص فیبرومیالژیا بود، تشخیص بر مناطق درد اسکلتی عضلانی و شدت درد متمرکز است. علائم دیگر فیبرومیالژیا عبارتند از:

• خستگی
• مشکل خواب
• خواب طولانی مدت بدون احساس استراحت
• سردرد
• افسردگی
• اضطراب
• مشکل در تمرکز یا توجه
• درد یا درد مبهم در قسمت پایین شکم
• خشکی چشم
• مشکلات مثانه

در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، مغز و اعصاب ممکن است به اشتباه، سیگنال‌های طبیعی را تفسیر کرده یا بیش از حد واکنش نشان دهند. این ممکن است به دلیل عدم تعادل شیمیایی در مغز باشد که بر حساسیت درد مرکزی (مغز) تأثیر می‌گذارد. فیبرومیالژیا همچنین می‌تواند بر احساسات و سطح انرژی شما تأثیر بگذارد.

علائم فیبرومیالژیا در زنان

علائم فیبرومیالژیا به طور کلی در زنان بسیار شدیدتر از مردان است. زنان دارای درد گسترده‌تر، علائم IBS و خستگی صبحگاهی بیشتر نسبت به مردان هستند. دوره‌های قاعدگی دردناک نیز در زنان مبتلا به این بیماری، شایع هستند، اما هنگامی که تجدید نظرهای ۲۰۱۶ در معیارهای تشخیصی اعمال می‌شود، تعداد بیشتری از مردان مبتلا به فیبرومیالژیا تشخیص داده می‌شوند که ممکن است میزان تمایز بین سطوح درد را در مردان و زنان، کاهش دهد.

برای ارزیابی بیشتر این تمایز، باید تحقیقات بیشتری انجام شود. گذار به یائسگی، می‌تواند فیبرومیالژیا را بدتر کند. این واقعیت را پیچیده می‌کند که برخی از علائم یائسگی و فیبرومیالژیا تقریبا یکسان به نظر می‌رسند.

فیبرومیالژیا در مردان

مردان نیز دچار فیبرومیالژیا می‌شوند. با این حال، آن‌ها ممکن است تشخیص داده نشوند، زیرا به عنوان یک بیماری شایع در زنان، در نظر گرفته می‌شود، اما آمارهای فعلی نشان می‌دهد که با استفاده از تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۶، مردان بیشتری که به این بیماری مبتلا بوده‌اند، تشخیص داده شده‌اند. این نشان می‌دهد که مردان نیز دارای درد شدید و علائم احساسی ناشی از فیبرومیالژیا هستند. این وضعیت بر کیفیت زندگی، شغل و روابط مردان تأثیر می‌گذارد.

انواع درد فیبرومیالژیا

درد، علامت بارز فیبرومیالژیا است. شما آن را در ماهیچه‌های مختلف و سایر بافت‌های نرم بدن خود احساس خواهید کرد. این درد می‌تواند از درد خفیف تا ناراحتی شدید و تقریبا غیرقابل تحمل، متغیر باشد. شدت آن می‌تواند تعیین کند که چگونه روز به روز با آن کنار می‌آیید. به نظر می‌رسد فیبرومیالژیا، ناشی از واکنش غیرطبیعی سیستم عصبی است. بدن شما بیش از حد به چیزهایی واکنش نشان می‌دهد که معمولا نباید دردناک باشند و ممکن است درد را در بیش از یک ناحیه از بدن خود احساس کنید. اما تحقیقات موجود هنوز علت دقیق فیبرومیالژیا را مشخص نکرده است. تحقیقات در جهت درک بهتر این وضعیت و منشا آن ادامه دارد.

درد قفسه سینه

هنگامی که درد فیبرومیالژیا در قفسه سینه شما وجود دارد، می‌تواند به طرز وحشتناکی شبیه درد سکته قلبی باشد. درد قفسه سینه در فیبرومیالژیا در واقع در غضروف متصل است که دنده‌ها را به استخوان سینه متصل می‌کند. درد ممکن است به شانه‌ها و بازوهای شما نیز سرایت کند. درد قفسه سینه فیبرومیالژیا ممکن است به صورت فرو بردن یک شی تیز به آن ناحیه، همراه با احساس سوزش باشد.

کمردرد

کمر شما، یکی از رایج‌ترین نقاط برای احساس درد است. اگر کمرتان درد می‌کند، ممکن است مشخص نباشد که آیا فیبرومیالژیا مقصر است یا بیماری دیگری مانند آرتریت یا کشیدگی عضله. علائم دیگر مانند مه مغزی (brain fog) و خستگی، می‌توانند به تشخیص فیبرومیالژیا به عنوان علت درد کمک کنند. همچنین ممکن است ترکیبی از فیبرومیالژیا و آرتریت وجود داشته باشد. همان داروهایی که برای تسکین سایر علائم فیبرومیالژیا مصرف می‌کنید نیز، می‌تواند به کمردرد کمک کند. هچنین انجام حرکات کششی و تقویتی، می‌تواند به حمایت از ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های نرم پشت شما کمک کند.

درد پا

همچنین می‌توانید درد فیبرومیالژیا را در ماهیچه‌ها و بافت‌های نرم پاها، احساس کنید. درد پا می‌تواند شبیه درد عضله کشیده شده یا سفتی آرتروز باشد. این درد همچنین می‌تواند عمیق، همراه با سوزش و ضربان‌دار باشد. گاهی فیبرومیالژیا در پاها احساس بی حسی یا سوزن سوزن شدن می‌کند. تمایل غیرقابل کنترل برای حرکت دادن پاها، نشانه سندرم پای بی قرار (RLS) است که می‌تواند با فیبرومیالژیا همپوشانی داشته باشد. گاهی اوقات خستگی در پاها ظاهر می‌شود، اندام‌های شما ممکن است احساس سنگینی کنند، انگار که با وزنه نگه داشته شده‌اند.

علل موثر ابتلا به فیبرومیالژیا

متخصصان و محققان، هنوز نمی‌دانند چه چیزی باعث فیبرومیالژیا می‌شود. بر اساس آخرین تحقیقات، به نظر می‌رسد علت، یک نظریه چند عاملی است که شامل ویژگی‌های ارثی است که با یک محرک یا مجموعه‌ای از محرک‌ها مانند عفونت، ضربه و استرس تکمیل می‌شود. بیایید نگاهی دقیق‌تر به این عوامل بالقوه و عوامل دیگری بیندازیم که ممکن است بر علت ایجاد فیبرومیالژیا در افراد تأثیر بگذارد:

• عفونت‌ها: یک بیماری که در گذشته اتفاق افتاده است، می‌تواند باعث فیبرومیالژیا شود یا علائم آن را بدتر کند. بیماری‌های همچون آنفولانزا، ذات الریه، عفونت‌های دستگاه گوارش مانند عفونت‌های ناشی از باکتری سالمونلا، باکتری شیگلا (Shigella bacteria)و ویروس اپستین بار (Epstein-Barr virus)، همگی پیوند احتمالی با فیبرومیالژیا دارند.
• ژن‌ها: فیبرومیالژیا اغلب در خانواده‌ها مشاهده می‌شود. اگر یکی از اعضای خانواده شما دارای این بیماری است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به آن هستید. محققان بر این باور هستند که جهش‌های ژنی خاصی، می‌توانند نقش داشته باشند. آن‌ها چند ژن احتمالی را شناسایی کرده‌اند که بر انتقال سیگنال‌های درد شیمیایی بین سلول‌های عصبی تاثیر می‌گذارد.
• ضربه: افرادی که دچار آسیب جسمی یا احساسی شدید می‌شوند، ممکن است دچار فیبرومیالژیا شوند. این وضعیت، منبع معتبر را به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)/ post-traumatic stress disorder مرتبط کرده است.
• فشار: مانند ضربه، استرس می‌تواند اثرات طولانی مدت بر بدن شما بگذارد. استرس با تغییرات هورمونی مرتبط است که می‌تواند در ایجاد فیبرومیالژیا نقش داشته باشد.

متخصصان به طور کامل درک نمی‌کنند که علت ماهیت گسترده مزمن درد فیبرومیالژیا چیست. یک نظریه این است که مغز آستانه درد را کاهش می‌دهد. احساساتی که قبلا دردناک نبودند، با گذشت زمان، بسیار دردناک می‌شوند. نظریه دیگر این است که اعصاب، بیش از حد به علائم درد واکنش نشان می‌دهند. آن‌ها حساس‌تر می‌شوند، تا حدی که باعث درد غیر ضروری یا اغراق آمیز می‌شوند.

ارتباط فیبرومیالژیا با بیماری‌های خود ایمنی

در بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید (RA) یا مولتیپل اسکلروزیس (MS)، بدن به اشتباه بافت‌های خود را با پروتئین‌هایی به نام اتوآنتی بادی‌ها(autoantibodies) هدف قرار می‌دهد. همانطور که به طور معمول به ویروس‌ها یا باکتری‌ها حمله می‌کند، در نتیجه سیستم ایمنی بدن به جای آن به مفاصل یا سایر بافت‌های سالم حمله می‌کند. علائم فیبرومیالژیا بسیار شبیه علائم اختلالات خود ایمنی است.

این همپوشانی علائم منجر به این نظریه شده است که فیبرومیالژیا می‌تواند یک بیماری خود ایمنی باشد. اثبات این ادعا دشوار بوده است، به این دلیل که فیبرومیالژیا باعث التهاب نمی‌شود و اتوانتی بادی‌ها، تا به امروز پیدا نشده است، اما این احتمال وجود دارد که به طور همزمان دچار بیماری خود ایمنی و فیبرومیالژیا شوید.

چگونه فیبرومیالژیا تشخیص داده می‌شود؟

اگر شما به مدت ۳ ماه یا بیشتر، درد شدید داشته باشید، ممکن است پزشک شما را با فیبرومیالژیا تشخیص دهد. این درد به عنوان یک درد گسترده شناخته می‌شود، به این معنی است که درد در دو طرف بدن شما وجود دارد و شما آن را در بالا و پایین کمرتان احساس می‌کنید. پس از یک معاینه کامل، پزشک شما باید به این نتیجه برسد که هیچ بیماری دیگری باعث درد شما نمی‌شود. هیچ آزمایش آزمایشگاهی یا اسکن تصویربرداری نمی‌تواند فیبرومیالژیا را تشخیص دهد.

اما پزشک شما ممکن است از این آزمایش‌ها برای رد سایر علل احتمالی درد مزمن شما استفاده کند. تشخیص فیبرومیالژیا برای پزشکان دشوار است، زیرا علائم اغلب با هم تداخل دارند. برخی تحقیقات به ارتباط بین فیبرومیالژیا و بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن (Sjogren’s syndrome) اشاره کرده‌اند.

درمان فیبرومیالژیا

در حال حاضر، درمانی برای فیبرومیالژیا وجود ندارد. در عوض، بسته به علائم شما، پزشک ممکن است مسکن، داروهای ضد افسردگی، شل کننده عضلات و داروهایی را برای خوابیدن به شما تجویز کند. داروها می‌توانند درد را تسکین داده و به خواب بهتر کمک کنند. فیزیوتراپی و کاردرمانی قدرت شما را بهبود می‌بخشد و استرس بدن شما را کاهش می‌دهد. ورزش و تکنیک‌های کاهش استرس می‌تواند به شما کمک کند هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی، احساس بهتری داشته باشید. در واقع ورزش منظم، استقامت شما را افزایش داده، عضلات شما را کشیده و تقویت می‌کند و توانایی شما را در حرکت آسان افزایش می‌دهد، مانند: یوگا، تای چی، پیلاتس و حتی پیاده روی.

ورزش همچنین اندورفین ترشح می‌کند که با درد، استرس و احساس ناخوشی مبارزه می‌کند و در نتیجه می‌تواند به خواب بهتر کمک کند. برای تسکین درد و استرس نیز می‌توانید از درمان‌های مکمل از جمله: ماساژ، طب سوزنی و دستکاری کایروپراکتیک (chiropractic manipulation) استفاده کنید. یک مشاور، درمانگر یا گروه حمایتی ممکن است به شما در مقابله با احساسات دشوار و نحوه توضیح آنچه در مورد شما اتفاق می‌افتد، کمک کند.

توصیه‌های رژیم غذایی در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا

برخی از افراد گزارش می‌دهند که وقتی از رژیم غذایی خاصی پیروی می‌کنند یا از غذاهای خاصی اجتناب می‌کنند، احساس بهتری دارند. اگرچه تحقیقات ثابت نکرده است که رژیم غذایی، علائم فیبرومیالژیا را بهبود می‌بخشد، اما در صورتی که فیبرومیالژیا در شما تشخیص داده شده است، سعی کنید رژیم متعادلی داشته باشید. تغذیه در حفظ سلامت بدن، جلوگیری از بدتر شدن علائم و تأمین انرژی مداوم برای شما مهم است. استراتژی‌های رژیم غذایی که باید در نظر داشته باشید:

• مصرف میوه و سبزیجات، همراه با غلات کامل، لبنیات کم چرب و پروتئین بدون چربی
• نوشیدن مقدار زیادی آب
• بیشتر از گوشت، گیاه بخورید.
• میزان شکر را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
• تا جایی که می‌توانید ورزش کنید.
• برای دستیابی و حفظ وزن سالم تلاش کنید.

ممکن است متوجه شوید که برخی غذاها مانند گلوتن، علائم شما را بدتر می‌کنند. اگر چنین است، توصیه می‌شود یک دفتر برای ثبت احساسات غذایی خود داشته باشید تا بعد از هر وعده غذایی، ثبت کنید. این نوشته‌ها را با پزشک خود به اشتراک بگذارید. آن‌ها می‌توانند به شما در شناسایی هر نوع غذایی که علائم شما را تشدید می‌کند، کمک کنند. پرهیز از این غذاها می‌تواند در مدیریت علائم مفید باشد.

کلام پایانی

وقتی با درد، خستگی و علائم دیگر به طور روزانه زندگی می‌کنید، کیفیت زندگی شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در پیگیری درمانی که برای شما مفید است، پیگیر باشید. قبل از اینکه احساس بهتری داشته باشید، ممکن است لازم باشد بیش از یک درمان را امتحان کنید یا از چند تکنیک به صورت ترکیبی استفاده کنید که باید  تحت نظر پزشک باشد. با خودتان صادق باشید. سعی کنید در به کارگیری این درمان‌ها، زیاده روی نکنید.

مهمتر از همه، ایمان داشته باشید که می‌توانید یاد بگیرید چگونه با شرایط خود کنار بیایید و مدیریت کنید. اگرچه فیبرومیالژیا یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است، اما برخی از افراد ممکن است دوره‌هایی از نوع بهبودی را تجربه کنند که در آن درد و خستگی آنها بهبود می‌یابد.

بهترین فیزیوتراپی در اصفهان فیزیوتراپی ایرانیان با پیشرفته ترین و مجهزترین دستگاه های روز دنیا در خدمت شما عزیزان می باشد